powstała by najciekawsza kronika
najpiękniejszy film
najwspanialsza muzyka
gdyby przemówiły te kamienie.......
słuchalibyśmy godzinami
zbladły by hitowe filmy
Długosza, Kadłubka i Anonima opowieści
nawet Sienkiewicz czy Bunsch cząstki tego
w swych powieściach nie zamieścił
gdyby przemówiły te kamienie..........
Ulica Królowej Jadwigi, historyczny trakt od Bramy Bydgoskiej i zamku książęcego do rynku.
Gdyby mówiły kamienie i mury stare
spisałbym najwierniejszą kronikę
przywołałbym zapomniane obrazy
wskrzesiłbym nie tylko bazylikę
nadciągnęły by tutaj wojów oddziały
królewskie orszaki i dwór książęcy
przypomniały by dni największej chwały
ale także pożary, głód i gorycz klęski.
Relikty średniowiecznych murów obronnych przypominają potężne fortyfikacje i znaczenie grodu w tym okresie.
Aby uzmysłowić co mogło by się znaleźć w takiej opowieści starych murów i kamieni w naszym mieście, postaram się przypomnieć nieco szerzej najważniejsze wydarzenia w dziejach Inowrocławia.
II wiek naszej ery wielkie emporium handlowe na terenie dzisiejszej Kruszy Zamkowej, w tym samym okresie wielka salina z tężniami do produkcji soli odkryta całkiem niedawno w Inowrocławiu (Rąbin) i wiele innych śladów osadnictwa Celtów i późniejszych z czasów wpływów Imperium Rzymskiego w Inowrocławiu i okolicy.
1185 rok pierwsza wzmianka pisana o Inowrocławiu w dokumencie księcia mazowieckiego i kujawskiego Leszka, syna Bolesława Kędzierzawego.
Złoty okres średniowiecza i tu wiele ważnych wydarzeń związanych z miastem.
1230 r Inowrocław zostaje stolicą Księstwa Kujawskiego i rezydencją księcia Kazimierza I Konradowica zwanego Kujawskim.
1237 r (1238) Konradowic nadaje prawa miejskie Inowrocławiowi( na prawie magdeburskim), sprowadza Franciszkanów, nadaje im ziemię, buduje klasztor i kościół, powierzając im także prowadzenie kancelarii książęcej.
1239 rok najazd księcia pomorskiego Świętopełka, wielki pożar i zniszczenie miasta.
1260/61 na zamku inowrocławskim przychodzi na świat Władysław Łokietek, przyszły król jednoczący pod swoją koroną rozbite dzielnice.Tu spędził dzieciństwo i pobierał pierwsze nauki.
1267 rok umiera książę Kazimierz.
1321 r w kościele Św, Mikołaja następuje ogłoszenie wyroku sądu papieskiego, który nakazywał Zakonowi Krzyżackiemu zwrócić Polsce pomorze Gdańskie.
1327 rok Kujawy i Inowrocław przechodzą w skład Korony, pod bezpośrednią władzę króla Władysława Łokietka.
1332 r najazd Krzyżaków na miasto, zajęcie Inowrocławia i okupacja do 1337 roku.
1337 rok układy Kazimierza Wielkiego z Wielkim Mistrzem Dietrichem von Altenburg w sprawie zagarniętych Kujaw i Inowrocławia
1343 r podpisanie układu kaliskiego z Krzyżakami na łące koło Wierzbiczan i Murzynna w pobliżu Inowrocławia zapewniającego zwrot Polsce całych Kujaw. 1398 rok królowa Jadwiga pertraktuje W Inowrocławiu z delegacją Krzyżaków, o zwrot ziemi dobrzyńskiej i Żmudzi i przepowiada im wielką klęskę z ręki swego męża.
1409 rok król Władysław Jagiełło spotyka się na zamku w Inowrocławiu z wysłannikiem Wielkiego Księcia Litwy Witolda i podejmuje decyzję o świętej wojnie z Zakonem. 1410 r zbrojny wypad załogi inowrocławskiego zamku na wsie i grody Krzyżackie i spalenie ich zapoczątkowuje wojnę z Krzyżakami i odwraca uwagę od przeprawiających się przez Wisłę wojsk Jagiełły, tak się zaczyna bitwa pod Grunwaldem..... Po bitwie Jagiełło nadciąga z całym obozem do Inowrocławia, stąd udaje się na dziękczynną pielgrzymkę do Poznania, tutaj wraca,stąd wysyła wojska pod Koronowo, tu decyduje o losie więźniów i dzieli łupy.
W 1425 roku 31 maja na rynku społeczność Inowrocławia spontanicznie złożyła przysięgę na wierność królowi Władysławowi, królowej Zofii i ich następcom.
1431 rok najazd Krzyżaków na miasto, wielki pożar i spalenie wszystkich miejskich archiwaliów.
1450 rok król Kazimierz Jagiellończyk odnowił prawa miejskie Inowrocławia, nadał mieszczanom nowe przywileje oraz przyznał miastu darmowy wyrób w lasach królewskich na odbudowę miasta.
1480 rok na inowrocławskim rynku spalono publicznie ks. Macieja za udział w ruchu husyckim.
1628 rok miasto nawiedziła straszna zaraza, morowe powietrze i klęska głodu, co spowodowało że liczba mieszkańców zmniejszyła się o połowę.
1655- 1660 r najazd szwedzki i zniszczenie zamku książęcego
W 1656 roku przebywał w Inowrocławiu Karol Gustaw 1666 rok najstraszniejsza, najbardziej krwawa bratobójcza bitwa ( domowa) w historii Polski podczas rokoszu księcia Jerzego Lubomirskiego przeciwko królowi Janowi Kazimierzowi Wojska królewskie pod dowództwem przyszłego wybawiciela Europy, Jana Sobieskiego ponoszą druzgocącą klęskę, hetman uciekając z pola bitwy niemal cudem ratuje życie, a zwycięscy masakrują nawet zwłoki poległych przeciwników.Pola nad Notecią i sama rzeka spłynęły strugami przelanej krwi najlepszych żołnierzy Rzeczypospolitej.
1773 rok kolejny wielki pożar w dziejach miasta, spłonęło 160 domów.
1882 rok płonie kościół Św. Ducha i szpital
1812 rok w drodze na Moskwę gościł w Inowrocławiu cesarz Francji Napoleon Bonaparte, stacjonował w zajeździe " Pod Czarnym Orłem"
1840 r powstała pierwsza drukarnia w mieście
1848 r walki o koszary zajęte przez pruskie wojska i próba wyzwolenia miasta
1873 rok uruchomiono warzelnię i kopalnię soli oraz rozpoczęto budowę inowrocławskiego węzła kolejowego
1874 rok w inowrocławskim gimnazjum powstało tajne kółko literackie młodzieży polskiej"
Wincenty Pol" 1875 r zawiązanie spółki Solanki Inowrocław i budowa pierwszego budynku uzdrowiska. 1878 r na polecenie władz pruskich została rozebrana 7 piętrowa ( 38 m ) wieża na rynku symbol polskiego gotyku.
1879 rok powstała pierwsza gazownia prywatna i fabryka sprzętu i maszyn rolniczych
1880 r uruchomiono fabrykę sody w Mątwach 1883 r wybuchła w mieście epidemia cholery, w czasie której zmarły 593 osoby, około 8% całej ludności 1884 rok powstało Polskie Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół"
1898 r powstało tajne Towarzystwo Tomasza Mana 1909 rok wielka katastrofa w kopalni soli, z powodu zawalenia się chodników i korytarzy w kopalni zapadła się północna ściana kościoła Zwiastowania NMP w Wielki Piątek, 9 kwietnia 1912 rok uruchomiono linię tramwajową
1914 r wybuch I wojny światowej i powołanie wielu mieszkańców Inowrocławia do armii pruskiej
1919 rok wybuch Powstania Wielkopolskiego, krwawe walki i wyzwolenie miasta 6 stycznia
15 kwietnia 1919 rok wybór pierwszego polskiego prezydenta miasta dr. Józefa Krzymińskiego
1921 r dwutygodniowy strajk kolejarzy
1924 rok uruchomiono hutę szkła "Irena" i szyb kopalni przy ul.Poznańskiej
1926 r krwawa rozprawa policji z demonstracją robotników
1927 r trzytygodniowy strajk pracowników huty szkła
1930 r otwarto Publiczną bibliotekę Miejską, odsłonięto pomnik Kasprowicza
1931 r utworzone zostało muzeum Regionalne Kujaw Zachodnich
1932 r powstał Aeroklub Kujawski
1933 r dokonano otwarcia lotniska cywilnego 24 IX
1935 r strajk głodowy 20 bezrobotnych- byłych powstańców
1936 r 4 V odbyła się demonstracja bezrobotnych, w czasie której zostało rannych kilku robotników i policjantów
1937 r głodówka 42 bezrobotnych w muszli koncertowej
1939 rok wybuch drugiej wojny światowej, bohaterska obrona młodzieży i pospolitego ruszenia w Szkole Wydziałowej 8 IX
22 X hitlerowcy zamordowali w inowrocławskim więzieniu 56 polskich działaczy podczas tzw. "makabrycznej nocy"
1940 r w hitlerowskim obozie koncentracyjnym na Błoniu zmarł pierwszy prezydent Inowrocławia Józef Krzymiński
1941 r w kościele Św. Mikołaja pod posadzką w bocznej kruchcie zostały ukryte relikwie Św. Wojciecha. patrona Polski przywiezione do Inowrocławia przez Urbana Thelena, żołnierza Werhmachtu, a jednocześnie katolika i organistę.Tutaj przetrwały wojnę i zostały ocalone.
1941 r w kościele Św. Mikołaja pod posadzką w zakrystii zostały ukryte relikwie Św. Wojciecha. patrona Polski przywiezione do Inowrocławia przez Urbana Thelena, żołnierza Werhmachtu, a jednocześnie katolika i organistę.Tutaj przetrwały wojnę i zostały ocalone. 1945 r 21 I Armia Radziecka wyzwoliła Inowrocław
To większość ważniejszych wydarzeń od pierwszego osadnictwa do zakończenia drugiej wojny światowej, w nowożytnej historii też znalazło by się parę ciekawych zdarzeń wartych upamiętnienia, myślę że warto pokusić się o realizację takiego pomysłu.
Z powojennej historii chciałbym przypomnieć dwa smutne wydarzenia, jedno z nich wręcz tragiczne:
Pierwsze to, zniknięcie z inowrocławskich ulic bimby, czyli naszych tramwajów- ostatnie kursy w Sylwestra 1962 roku i druga, porażająca, zatopienie, zlikwidowanie jednej z najpiękniejszych kopalni na świecie w 1986 roku.
To tylko najważniejsze znane , podkreślam znane wydarzenia z historii Inowrocławia, każda nowa budowa, nowa inwestycja jest źródłem wielu znalezisk, wykopalisk, które dostarczają kolejnych informacji o dziejach naszego miasta i regionu.
Krótkie miejskie kalendarium wierszem, podróż po dziejach i wizja przyszłości nawiązująca do wykorzystania historii mojego autorstwa.
Askaukalis na Szlaku Bursztynowym
Tężnie, warsztaty, słone dziedzictwo
Ciągnące karawany ciągle z towarem nowym
Targowa osada i warzelnia soli
Świątynia z diabłami w kamieniu
Tu na Kujawach zaczęło się wszystko
W średniowieczu wyrosły potężne mury
Książęcy zamek, klasztor, kościoły
Koniec drzemania w cieniu
Królowe Jadwiga i Zofia jak dwa anioły
Stąd Łokietek na króla wyrasta
W procesie wyrok Krzyżaków tu dosięga
Przepowiednia Jadwigi po latach się wypełnia
Choć ciągle rosła ich potęga
Władysław rozbija krwiożerczego gada
Król ciągle wraca do tego miasta
Potop, pożary, bieda, zaraza
Chciały to miejsce z mapy wymazać
Poczerwieniały krwią Noteci fale
Znowu Szwedzi i wojna nie kończy się wcale
Płomienie trawią domów wiele
Kościuszko jednak daje nadzieję
Napoleon podsyca płomień wolności
Pod Czarnym Orłem u nas zagościł
Znowu zabory, rządzą Prusacy
Wiosenna odwilż prowadzi na koszary
Rodzi się kujawski wieszcz
Styczeń znowu dodaje chwały
Siła soli odradza miasto
Wilkoński park niezwykły zakłada
Na rynku symbol polskości pod nogi upada
Rosną fabryki jak drożdżowe ciasto
Zmazać próbuje to cholera
Na rynku pojawia się Germania
Lecz kręci się rozwoju karuzela
Wykluwa się Sokół, w przestworza szybuje
Wyniosłą wieżę widzi nad miastem
Polskie fluidy czuje też w Baście
Bank Ludowy, gazownia, Szkoła Wydziałowa
Wielka Synagoga, przy niej każda budowla się chowa
Kopalnia rabunkiem się denerwuje
Zapada się ziemia
Nawet nad kościołem litości nie czuje
Bimba wyjeżdża na ulice
Cyms wyzwala kujawską stolicę
Głodówka,demonstracje, rozruchy
Wojna przynosi kolejne zniszczenia
Znów walki o wolność trzeba się uczyć
Hitlerowcy w ruinę obracają miasto
Nie ma przebaczenia
Obozy, represje, krwawa niedziela
Wywózki do lasów
Rozkręca się terroru karuzela
Zimowy styczeń wolność przynosi
Na gruzach miasto o przyszłość prosi
Rozpoczyna się nowa era inowrocławska
Przemysł, inwestycje, sanatoria w Solankach
Wyrastają osiedla mieszkaniowe
Potem kryzys, wyblakły perspektywy nowe
Tężnie stają się nową ozdobą
Unia Europejska daje szans wiele
Centrum staje w piękności szranki
Zapachowe Ogrody kuszą jak mogą
Miasto jest atrakcją nie tylko w niedzielę
Palmiarnia, pijalnia wód i Kujawska Chata
Plączą się wszędzie alejki spacerowe
Koncerty, widowiska, imprezy plenerowe
Przyciągają turystów nie tylko podczas lata
Wielkie projekty są jeszcze potrzebne
Skończą się dla miasta lata zgrzebne
Może gorące źródła, skansen rzymskiej osady
Zmartwychwstała kopalnia soli
To są pomysły nie od parady
Od samych marzeń aż głowa boli
Miniatura średniowiecznego grodu
Książę Kazimierz się tam pokaże
Król Władysław obok Jadwigi na rynku
Zaskoczone zmianami twarze
Parkingi pełne autokarów
Turyści przyjeżdżają jak na wyścigi
To już jest miasto nowego wymiaru
Choć nadal gród Królowej Jadwigi.
