panorama Inowrocławia

panorama Inowrocławia

czwartek, 6 czerwca 2013

Gwara Kujawska

Dzisiaj rozpoczynam trudne zadanie: zamierzam zebrać słowa, zwroty, nazwy używane przez lata w naszej kujawskiej mowie.Zdaję sobie sprawę że praca będzie trudna, mozolna, wymagająca sporej wytrwałości. Zamierzam jednak zebrać taki słownik gwary kujawskiej, a potem jeśli starczy sił i inwencji chciałbym pisać krótkie teksty, może wiersze właśnie posługując się gwara kujawską.
 
Piękna jest kujawska mowa

Choć niewiele jej przetrwało

Trochę słówek, parę zwrotów

Niewiele tego by się zebrało

Trzeba stworzyć wielką księgę

Wskrzesić zdania , słowa, zwroty

Pisać teksty, może wiersze

To tradycja, nie głupoty

Nasza przeszłość, pieśń dzieciństwa

Obyczaje i przeżycia

miłość matki, zabaw kilka

Losy przodków, ciężka praca

Niech to wszystko tu kiełkuje

Na kujawską ziemię wraca.

A
Ajntop- jednodaniowy posiłek
absztyfikant- amant z Bożej łaski
ady- ależ, przecież
adyć- już, teraz, zaraz
adygo- wynoście się ( używane do trzody, która weszła w szkodę) 
ajuści- a jakże, jeszcze czego
akuratny- dokładny
akuratnie- dokładnie, starannie
aplegra- szczep roślinny odnóżka
ancug- garnitur
angryst- agrest
antrejka- przedpokój
afty- hafty
anodyny, amedyny- krople odurzające
apódziesz ty- wynoś się, ( używane np. przy wyganianiu trzody, która weszła w szkodę)
B
babok- strach na wróble, straszydło
baczyć- pilnować
bania- dynia
barzy- bardziej
bebech- brzuch
bebechy- trzewia, wnętrzności lub pościel
bebzun- duży brzuch
bednorz- bednarz
bekón- bekon
berbelucha- mętna ciecz, brudna woda
betón- beton
bety- pościel
bez- przez (zaimek)
bibulić- pisać
bida- bieda, także dwukołowy powóz konny
błóna- błona
błónd- błąd
błóndzić- błądzić
błyndny- błędny
boba- ciepła zimowa czapka, np. futrzana
bochynek- bochenek
boczyć- pilnować ( baczenie na coś) lub gniewać się, obrażać się na kogoś
bodej- bodaj
bodeśty- bodaj ty, gdzie tam, ależ
bogać tam- (zwątpienie) czyżby
bogać- gdzież tam, ależ
boleoczy- jaskier
bolóncy- bolący
bolónczka- bolączka
borgować- pożyczać ( sprzedawać na kredyt, na zeszyt)
bożo krówka- biedronka
bón- bób
bratowo- bratowa
brezynt- brezent
brnónć- brnąć
bróna- brona
brónić- bronić
brónować- bronować
brónz- brąz
brónzowy- brązowy
bryczka- powóz konny
brynda, bryndka- denaturat
bómba- bomba
bómbel- bąbel
bónk- bąk
burok- burak
burtnik- krawężnik
bymbnić- bębnić
bymbym- bęben
bachać się- kąpać się
badejki- kąpielówki
bamber- chłop
bana- pociąg
bejmy- pieniądze
bimba- tramwaj
blałka- wagary
blubrać- ględzić
blubry- brednie, bzdury
brachol- brat
brecha- łom
brechtać się- taplać się w wodzie
bręczeć- marudzić
brękot- maruda
bryle- okulary
bąbas- dziecko
bździągwa- pogardliwie o kobiecie
bedłki, bedki- grzyby
bucha, buszka- kurtka, marynarka
bogalicha- pogardliwie bogaczka
bajowy- z grubego sukna
bocheniarz, bocheniorz- robotnik sezonowy( przed I wojną na lato chodzili do pracy do Prus)
bubek- walet w kartach
bulaj- grubas
C
całki- cały
caban- duże, grube zwierze, także człowiek przen.
chabatuła- chrust, suche igliwie, gałązki na opał
chachmyncić- kłamać, gmatwać, oszukiwać 
chachoł- kołnierz
chałupa- wiejski dom
chabas- mięso
chaps- kęs
charchać, charchlać- kaszleć, pochrząkiwać
chechłacz- woreczek z tkaniny wypełniony cukrem zamiast smoczka, gryzak
chechłacz- szczotka do czyszczenia krów
chechłać- plątać, gmatwać, komplikować 
cherlok- cherlak, chudzielec, mizerota
chichrać się- śmiać się
chlib- chleb
chliw- chlew
chłopok- chłopak
chmara- dużo, wielka liczba
chocioż- chociaż, choć
chodzić po gościach- wybierać się w gościnę, odwiedzać
chęchy- mokre zarośla, moczary, nieużytki
chlać- pić lub np. uchlać- ugryźć
chuncwot- łobuz, urwis
chybotać się- chwiać się, kołysać się
chycać- skakać
chynchy- wertepy, zarośla
chyntny- chętny
cielok- cielak, cielę
ciengiem, cingim- ciągle, wciąż
cióngnik- ciągnik
cimno- ciemno
cincie- cięcie
cinki- cienki
cinty-cięty, zawzięty
cinżki- ciężki
cinżor- ciężar
ciń- cień
ciónć- ciąć
cióngnónć- ciągnąć
ciułać- zbierać, gromadzić, oszczędzać
cknić- tęskić
cmyntorz- cmentarz
coby- aby, żeby
coroz- coraz
cómber- comber
cudok- dziwak
cug- prąd powietrza, przeciąg, przewiew, ciąg w kominie
cweter, cwyter- sweter
cybula- cebula
cyganić- kłamać
cykor- strach
cykoryja- cykoria
cymboł- cymbał, także głupek
cymynt- cement
cyntrofuga,cyntrefuga, cyntryfuga- wirówka do mleka
cysorz- cesarz
czekólada- czekolada 
czerwinić, czyrwinić- czerwienić
czerwónka- czerwonka
czerwóny- czerwony
czkowka- czkawka
czort- czart, diabeł
czworok- czworak
czym pryndzy- czym prędzej
czymu- czemu
czynsto- często
czynść- część
czornina, czarnina- zupa z kaczej lub gęsiej krwi
chochla- łyżka wazowa
ciul- oferma, niedorajda
Ć
ćmik- papieros
ćmić- palić, ale także boleć np. ból zęba
ćpnąć, ćpnónć- rzucić
ćwok- oferma, tępak 
D
Delerio- złość, wściekłość 
dalgo- prędzej, dalej
daliko- daleko
dekiel- pokrywka, nakrywka
derektor- dyrektor
dinks, dynks- rzecz o nieokreślonej nazwie
diobeł- diabeł
dłuży- dłużej
dobrodzij- dobrodziej
dokónd- dokąd
doktór- doktor
dopiro- dopiero
dorynczać- doręczać
dosingnónć- dosięgnąć
dotónd- dotąd
downi- dawniej 
donoglać- bolec
dóm- dom
dómb- dąb
dónć- dąć
drewinko- drewienko
drobka, drabka- drabina
drobniuchny- drobniutki
dróng- drąg
drónżyć- drążyć
dryl- siewnik
dryntwy- cierpki
drzaźnić- drażnić
drzyć-drzeć
drzywko- drzewko
dubeltowy- podwójny
durch- ciągle
durszlok- cedzak
dycht- całkiem
dyć- przecież
dydek- smoczek, pierś
dać dyla- uciec
dymba- dęba
dymbina- dębina
dyncie- dęcie
dynko- spód naczynia, albo przykrywka
dyntko- dętka
dyrdymoły- bzdury , brednie
dyszcz- deszcz
dzie- gdzie
dziesińć- dziesięć 
dziewińć- dziewięć
dzil- część, porcja
dzinki, dzinka- dzięki
dziń- dzień
dzisiej- dzisiaj
dziabka- motyka
dudlać- płakać
drygać- bać się, wystraszyć się
dyrdok, na dyrdoka- żwawo, szybko, w te pędy
dziwolóng- dziwoląg
dzylówka- zelówka, podeszwa
drynda- dorożka



E
ej- słuchaj, zwróć na mnie uwagę
elekstryka- elektryka
ekensztyjer- wystający po rogach ulic, łazik  
ejber- łobuz
F
facjatka- pomieszczenie mieszkalne na poddaszu
fajerki- kręgi od pieca
fanga- cios
farfocle- mętna zawiesina lub osad
fasa- zbiornik, cysterna do wody
febra- gorączka
fest- mocno, porządnie
filcoki- zimowe buty ze skóry lub gumy z cholewami z filcu
flacha- butla
flance- sadzonki
flancować- sadzić
flaszka- butelka
flejowaty- niechlujny
folgować-ulżyć, pozwalać
framuga- ościeżnica
fufajka- kufajka, waciak
fuga- spoina w murze
fumfel- gówniarz, kumpel, smark
furmanka- powóz konny
furt- ciągle
futer- pasza
futrować- karmić zwierzęta domowe
fyrtel- wyznaczony rejon, część jakiegoś terenu  
faryna- cukier 
fertyk- po wszystkim, koniec
fociu- ojciec
funt- pół kilograma
frechowny- opryskliwy
fujera- ognisko
fujty- nogi
fefry- strach
fifny-kiepski
fyrać, fyrnąć- uciekać
Funcka- lampa
fafoły- męty
G
gable- widły do ziemniaków, buraków
gadzina- gad, zwierzę
galanty- dość duży
galańcie- dość dużo
gałgan- rozrabiaka, urwis
gały- oczy
ganek- weranda
gapa- ptak z rodziny krukowatych: kruk, gawron, wrona
garować- leżeć w łóżku, spać
gderać- marudzić, nie spieszyć się
giglać- łaskotać
gira- noga
glaca- łysina
glajda- osoba niechlujna
glanc- połysk, polewa, lukier
glancpapir- papier ścierny
glindzić- ględzić
glizda- glista lub dżdżownica
gluba- smarki z nosa
glubka- śliwka mirabelka
głómb- głąb, głupi
głymboko- głęboko
gniść- gnieść
gnot- kość
godać- mówić
golorz- fryzjer
golnónć- wypić
gołómb- gołab
gora- ognisko na polu
gorónco- gorąco
goróncy- goracy
gospodorz- gospodarz
gościniec- karczma, zajazd, a także droga
gónić się- mieć rujęnp. krowa
góra- strych, na górze- na pietrze
górol- góral
gracka, graczka- motyka
grajcarek- korkociąg
gramolić się- wchodzić gdzieś lub na coś nieporadnie
grdyka- krtań
grobki- grabie, grabki
gryfel- rdzeń ołówka
grynzowiny- fusy od kawy lub herbaty
grzebiń- grzebień
grzynda- grzęda
gulorz- indyk
guła- indyczka
gumioki- kalosze
gutalina- pasta do butów
guzdrać się, guzdrzyć się- robić coś bardzo powoli
gwiozda- gwiazda
gymba- twarz
gynsi- gęsi
gzić się- uprawiać seks
gzik- twarożek ze śmietaną i szczypiorkiem
gzub- dzieciak
Głabać- kraść, brać całymi garściami
graty- rupiecie
grygolić- bazgrać, brzydko pisać
gajgi- skrzypce
galart- galareta z mięsa, zimne nóżki
gilejza- niezdara
ganc- zupełnie, całkiem
gamuła- gamoń
gibnąć, gibać- dźwignąć, ukraść
gideja- wysoka, chuda kobieta
gnyk - kark
glazejki, glazerki- rękawiczki
golać, hycać- skakać
gołasy- gołębie
gęszczoki- gąsięta
grocz- gracz np. skrzypek
grajotko- instrument muzyczny
H
haczyk- także pogrzebacz
hajcować- palić się
hajtnónć się- ożenić się, wyjść za mąż 
he- tak
heklówka, heklować- szydełko, robić na szydełku 
hok- hak
hoczyk- haczyk
huby- pagórki, odległe gospodarstwo lub teren poza wsią
hybel- strug, hebel
hyblować- heblowac
hybotać się- chwiać się, kołysać się
hycel- łowca psów
halbka- połówka, flaszka, butelka
helka- wóz konny
hoje- spodnie
haman- olbrzym, potwór, ktoś ciężki, niezgrabny i niezbyt mądry
huncwot- łotr, szelma, niegodziwiec
hycnąć- skoczyć
haczka- motyka
hejbnąć się- zdobyć się na coś 
hazaj- zając
hista- historia, przedmiot w szkole
I
ino- tylko
inaczy- inaczej
idzim- idziemy
ikra, ikry- łydka, łydki
inszy- inny
istny, isny- taki jeden, właśnie ten
J
Jabzo,jabko- jabłko
jadaczka, japa- gęba
japa- również dziura w odzieży
juchta- chuligan, łobuz
judy- uda
jaczka- kaftanik, bluzka,marynarka
jucha, juszka- krew
jarmonika- harmonijka
jinzioro- jezioro
jarmuż- roślina zielna siekana i gotowana często z kaszą, zwłaszcza przez biedotę na przednówku
jupa, jupka, jaka-kurtka
jagniok- jagnię
jak bóndź- jak bądź
jak noleży- porządnie, jak należy
je- jest
jednaki- jednakowy
jedyn- jeden
jedynaście- jedenaście
jedynok- jedynak
jeno- tylko
ji- je obiad, lub jej
jińczyć- jęczeć
jo- ja albo tak
jagata- gęś
K
kabza- torba na pieniądze
kachel- kafel, element pieca kaflowego
kachlok- piec kaflowy
kaczoki- kaczęta
kaczór- kaczor
kajet- zeszyt
kalafa- twarz
kalika- kaleka
kalindorz- kalendarz
kałdón- gruby brzuch
kaminniok- kamienny garnek do mleka, śmietany
kamiń- kamień
kamloty- kamienie
kana- duża bańka na mleko
kanka- mała banka na mleko
kaniflorek- materiał wybuchowy używany przez młodzież na Wielkanoc do " strzelania z kluczy"
kanoł- kanał
kantówka- krawędziak
kapka- odrobina
karmelki- cukierki
 katana- wierzchnie okrycie, bluza, kurtka
kawalóndek- kawałek, odrobinka
każden- każdy
kiecka- suknia
kierda- locha, maciora, wieprz
kierdy- plotki
kieszyń- kieszeń
kilnia- kielnia
kipa- niedopałek papierosa lub duży wiklinowy kosz z dwoma uszami (uchwytami)
klofta- coś dużego lub ciężkiego albo duży kawał drewna
kista- skrzynia

kijanka-krótka deszczułka z rączką do prania bielizny przez wybijanie brudu
Kiszka- kaszanka
Kiszónka- kiszonka
Kiżenka, kieżynka- naczynie z ubijakiem do robienia masła
Klamoty- graty
knyp- nóż
Kminić- mówić, gadać
Klara-światło oślepiajace
klinczyć- klęczeć
klipa- gra regionalna
Kielczyć się- śmiać się
klofta- pogard. gruba, ociężała kobieta
klómb- klomb
klumpy-buty z drewnianymi spodami
kluszczonka- woda po gotowaniu makaronu lub klusek
kłaki- włosy
kłymbek- kłębek
kłymbiasty- kłebiasty
kłymbowisko- kłębowisko
klamot- kamień
kluk, kluka-nos
kolebać- kołysać
knoty- chłosta
knyp-nóż
knypek- mały nóż, nożyk
kobita- kobieta, żona
Kojfnonć, kojtnonć- umrzeć
kokoszka- młoda kura
kole- obok, przy
kolejorz- kolejarz
kolibka-kolebka, kołyska
kolinda- kolęda
kolonialka- sklep spożywczy
kolónia- kolonia
kołnirz- kołnierz
kopanka- miska do wyrabiania ciasta na chleb
kopnónć- kopnąć
koprowina- miedź
kopystka, kopycha- drewniana łyżka
koróna- korona
kołtun- skręcone, zaplątane, brudne włosy
korzónek-, korzyń- korzonek, korzeń
kotlorz- kotlarz
kowol- kowal
kozieł- kozioł, także nazwa gry regionalnej
kozok- kozak
kómbajn- kombajn
kómin, kóminiorz- komin, kominiarz
kómitet- komitet
kómpać- kąpać
kómpot- kompot
kómu- komu
kómuna- komuna
kómynda= komenda
kómyndant- komendant
kociamber- kot
korbol- dynia
kónduktor- konduktor
kónica- kłonica
kónien- koniec
kóniecznie- koniecznie
kónopie- konopie
kónkól- kąkol
kóntuar- kontuar
kóń- kon
kóński- koński
krajrzoga- piła tarczowa
krakowiok- krakowiak
krydyns- kredens, bufet
krowiniec- krowieniec, krowie placki
krócy- krócej
króng, kryngu-krąg, kręgu
krukiewka-uchwyt, drewniana rączka
krużowaty- człowiek z kręconymi włosami
Krychane kartofle- tłuczone ziemniaki,puree
kryda- kreda
kryncić- kręcić
kryska- kreska
krystek- okrągły piecyk stalowy lub żeliwny na węgiel( takze kurierek, fajerek)
Krzan- chrzan
krzesny- chrzesny
Kściny- chrzciny
krzok- krzak
krzymiń- krzemień
krzyżok- krzyżak
ksinga- książka
ksingorz- księgarz
ksinżyc- księżyc
ksiónżka- książka
któryndy bóndź- którendy bądź, obojętnie którendy
kubaba- ziele angielskie
kuchnia- piec do gotowania
kuchorz- kucharz
kuchynka- kuchenka
kuchynny- kuchenny
kucier, kuczer- furman, woźnica
kuć- także kłuć
kufa- beczkowóz
kufajka- waciak, ciepła przeszywana kurtka szyta na watolinie
kujawiok- kujawiak
kulosy- nogi
kómbinacja- kombinacja
kómbinerki- kombinerki, szczypce
kumoszka, kumoter- kuma, kum
kupywać- kupować
kurok, kurak- kogut
kurczok- kurczak
kurynda-pismo przekazywane od domu do domu w formie obwieszczenia
kutwa- skąpiec, złośliwiec
kwarta, kworta-litrowy garnek z jednym uchem
kwiczyć- kwiczeć
kwiot- kwiat
kwiotuszek- kwiatek
kyndzior- kędzior, lok
kromka- piętka chleba
kumpela- koleżanka
kupać- kupować
kremrować-płytko wzruszyć ziemię,np.  zaorać płytko ściernisko
kuzaj- kuzyn
L
laba- wypoczynek, przyjemność
lachnąć- pocałować
laczki- papcie, obuwie domowe
lafirynda- kobieta wyzywająco ubrana
lajsnąć- kupić, sprawić sobie coś
land- wieś
langus- długas
lapa- klasa
latoperz- nietoperz
latosi- tegoroczny
latoś- w tym roku
latowy- letni
latówka- letni wychów bydła
laubzyga- piłka do cięcia sklejki
laufboba- posłaniec, goniec
leberka- wątrobianka
lecić- lecieć, iść
lekciejszy- lżejszy
leloch= pieszczoch, maminsynek
lelija- lilia
lepi- lepiej
letki- lekki
letkie- płuca świni
leźć- iść, łazić
licki- lejce, cugle
ligęza- niedojda, ciamajda
likarstwo- lekarstwo
listowy- listonosz
liść bobkowy- liść laurowy
liter- litr
litkup-zwyczaj zapijania dobitego targu, wódka fundowana przez nabywcę
lgnąć- grzęznąć, zapadać się
lofer- powsinoga, łazęga, ktoś kto nie może usiedzieć w domu
lofrować- włóczyć się, łazikować, lenić się
lola- kij, pałka
lompy- ciuchy, odzież
lontrus- łobuz, chuligan
lorbas- kawał chłopa, urwis, chuligan
lotać- latać, biegać, marnować czas, obijać się, bumelować, wałkonić się
lufcik- małe, dodatkowe okienko w dużym oknie
luj- chuligan, łobuz
lujówka- czapka z daszkiem
lumpy- niechlujne ubrania, chuligani
luntrus- łobuz, nicpoń
Ł
łapawice- rękawice 
łata- szmata
łazynga- wędrowiec, powsinoga
łe tam- ach tam( wykrzyknik)
łechtać- łaskotać
łynty- łodygi ziemniaków( również łynta- wysoki człowiek)
łobiod- obiad
łoblotany- obeznany
łobstalować- zamówić, zarezerwować
łodebrać- odebrać
łochronka-przedszkole
łod- od
łogónek- kolejka w sklepie
łokónek- mały okoń
łołówek- ołówek
łoński rok- zeszły rok
łopciónć- obciąć 
łornół- szybko ruszył, szybko pobiegł
łowca- owca
łón- on
łóna- ona
łónka- łąka
łynciny- łodygi ziemniaków
łyngol- ktoś wysoki
łyskać się- błyskać się
M
machorka- tytoń do fajki
maciek- żołądek
maciora- locha
madrac- materac
majsel- przecinak
majlfut- wypad na łono natury, wycieczka
maluda- maluch, małe dziecko
marmulada- marmolada
mónczka- krochmal
mónczkować- krochmalić
merta- mirt
meter- metr
mglić- mdlić, nudzić( nudności)
miałki- płytki, sypki
mić cykora- bać się
mić dryg- umieć dobrze coś robić, mieć do tego predyspozycje
mić- mieć
miesiónc- miesiąc
milión- milion
mindzy- między
minso- mięso
minszać- mieszać
minta- mięta
mintówka- miętówka
mintus- miętus
miszkać- mieszkać
miszkanie- mieszkanie
mizdrzyć się- przymilać się
mliczornia- mleczarnia
mliczorz- mleczarz
mliko- mleko
młodzie- drożdże
młócarnia- młocarnia
młynorz- młynarz
młynorzowo- młynarzowa
mni- mniej
mnijszy- mniejszy
mnożynie- mnożenie
mocni- mocniej
mocorz- mocarz
modre- ultramaryna
modrok- chaber, bławatek
modrokowy- niebieski
modrzyć- barwić ultramaryną
moknónć- moknąć
mordynga- mordęga
mosióndz- mosiądz
motopómpa- motopompa
motór- motor, silnik
móm- mam
mómynt- moment
mónczka- krochmal
móndry- mądry
Móngolia- Mongolia
Móngoł- Mongoł
mónka- mąka
mónż- mąż
mrożóny- mrożony
muchómór- muchomor
mudzić- marudzić, zajmować niepotrzebnie czas, tracić czas
mulorz- murarz
musowo- obowiązkowo, koniecznie
mutra- nakretka
muzykanty- orkiestra
mycka- czapka
mylinie( mielinie)- mielenie
myndel- mędel
mynka- męka
mynski- męski
myntny- mętny
myślić- myśleć
mucia- matka
matynka- matka zdrobniale
muły-muskuły
mus- konieczność
mieć ptapty- być niedorozwiniętym umysłowo
ma sztycha- jest nadpsute
makiełki, makiołki- kluski z makiem na słodko( potrawa wigilijna)
N
nabierka- łyżka wazowa 
nadzierać się- krzyczeć
nagrygolić- napisać niestarannie, nagryzmolić 
nahajcować- napalić
napalony- zawzięty, bardzo pragnący czegoś  
na- weź, proszę, daję ci
na barana- nieść kogoś na plecach
na chybcika- robić coś szybko, niedokładnie
na gorónco- na gorąco
na podoryndziu- pod ręką, na podorędziu
na poprzyk- na poprzek
na potym- na potem
na późnij- na później
na pryndce- naprędce
na przedej- na sprzedaż
na przestrzoł- na przestrzał
na  przybość- bez skarpet
na rymby- włożyć coś, ubrać na odwrotną (lewą) stronę
na sprzedoż- na sprzedaż
na szage- na ukos, na skróty
na trzyźwo- na trzeźwo
na wirzchu- na wierzchu
nabożyństwo- nabożeństwo
nacincie- nacięcie
nacióngać- naciągac
nacirać- nacierać
nacisnónć- nacisnąć
nacychować- zaznaczyć
nad ranym- nad ranem
nadarymnie- nadaremnie
nadónsany- nadąsany
nadónżyć- nadążyć
nadusić- nacisnąć
nadwyrynżyć- nadwyrężyć
nadynty- nadęty, napuszony
nagónka- nagonka
najónć- nająć
najpszód- najpierw
naleźć- znaleźć
naliwać- nalewać
naliwka- nalewka
namknónc się- usunąć się,przesunąć się
namolny- natrętny
naobkoło- dookoła, naokoło
napinty- napięty
napómknónć- napomknąć, wspomnieć
naprowdy- naprawdę
napynd- napęd
narościć się- osiągnąć dojrzałość
naroz- naraz, nagle
naryncze- naręcze
narzeczóno- narzeczona
narzóndzać- cerować, naprawiać odzież
narzykać- narzekać
narzyndzie- narzędzie
nasinie- nasienie
nasioć- nasiać
natynżoć- natężać
nawiónzka- nawiązka
nawiźć- nawieźć
nawlic- nawlec
nawożynie- nawożenie
nazad, nazod- do tyłu ( komenda do konia)
naźryć- nażreć
niecirpióncy- niecierpiący
niedołynga- niedołęga
nieoczyszczóny- nieoczyszczony
nietopyrz- nietoperz
nima- nie ma
Nimcy- Niemcy
Nimiec- Niemiec
Nimka- Niemka
no- potwierdzenie, tak
norac się- brudzić
nygus- leń
nyncić- nęcić
nyndza- nędza
nyndzorz- nędzarz
nynkać- nękać
nynać- spać
nadra- pazucha, zanadrze
nicpoty- niegrzeczny, niedobry
nyny- spanie
nyrol- skąpiec
nuplać- ssać
narychtować- przygotować
O
obaczyć- zobaczyć
obalić- przewrócić
obcyngi- obcęgi
obicać- obiecać
objinty- objęty
obirać- obierać
oblic- oblec, założyć
oblotany- obeznany, światowy
oblyc się- ubrać się
obłuczyć- założyć ( pościel, ubranie)
oboczyć- zobaczyć
objinty- objęty
obojintny- obojętny
obowiónzek- obowiązek
obrok- pasza dla konia
obróńca- obrońca
obstalować- zamówić
obtoknónć- opłukać naczynie w wodzie
obzorgować- postarać się o cud
obżyrac się- obżerać się
ochyndorzyć- doprowadzić z grubsza do porządku
ociec- ojciec
ocinżały- ociężały
ocióngać- obciągać
ocirać- ocierać
obirać- obierać
odciónć- odciąć
odginty- odgięty
odgiónć- odgiąć
odrómbać- odrąbać
odrynczny- odręczny
odsicz- odsiecz
odsłónić- odsłonić
odsónczyć- odsączyć
odstómpić-odstąpić
odstympstwo- odstępstwo
odświntny- odświętny
ofuknónć- obrazić się, zripostować
ogacić- ocieplić przed mrozem
ogiń- ogień
oglóndać- oglądać
okinko- okienko
okłodka- okładka
okóń- okon
okróngły- okrągły
okrónżynie- okrążenie
okryng- okręg
okryngowy- okręgowy
okryny- okręt
okulory- okulary
opliść- opleść
oprzóntać- oprzątać, nakarmić zwierzęta
oprzynt- oprzęt ( jak wyżej)
oprzytómnić- oprzytomnieć
opuchninty- opuchnięty
opuchnónć- opuchnąć
orintować się- orientować sie
orka na zogón- orka na zimę
oryndować- orędować
oryndzie- orędzie
orynż- oręż
osim- osiem
osimdziesiónt- osiemdziesiąt
osióngnincie- osiągnięcie
osióngnónć- osiągnąć
osiónść- osiąść
oskarżóny- oskarżony
osławióny- osławiony
ospa- śruta, pasza dla zwierząt
osprzynt- osprzęt
ostać- zostać
ostrzóny- ostrzony
ostrzynie- ostrzenie
oswojóny- oswojony
ośmiokóntny- ośmiokątny
ośmiomiesinczny- ośmiomiesięczny
ośmiopintrowy- ośmiopiętrowy
ośmioprocyntowy- ośmioprocentowy
otrymby- otręby
otwirać- otwierać
owczorz- owczarz
ozimbinie- oziębienie
ozorgować- zamówić
ożeszty- Ach ty( wyrażenie złości, dezaprobaty)
ożynić- ożenić
ożywinie- ożywienie
odbuchło- odbiło
obkład- kompres, np. wędlina czy ser na chlebie
obśrupany- wyszczerbiony
odpicować się- wystroić się
odpicowany- wystrojony, elegancki
ogarnąć się- oporządzić się
oglądnąć- obejrzeć
opyplany- brudny, umorusany, niechlujny
obewrotny- obrotny, sprytny, zręczny
ogróżka- dreszcze gorączkowe
opałka- koszyk
Ó
ón- on
óna- ona
óndulacja- ondulacja
P
 Pajda- gruba skiba chleba
pajónk- pająk
pałónk- pałąk
pamintać- pamiętać
paminć- pamięć
panujóncy- panujący
papiros- papieros
papirówka- papierówka
paplina- topola
patefon- adapter
patyk- kojec w chlewie
pazłotko- folia aluminiowa
pelić- pleć
pepłać- brudzić
pieczora- pieczara
pieczyntować- pieczętować
pieczyń- pieczeń
Pielić- pleć
piełun- piołun
pierduśnica- plotkara
pierdziołka, pierdałka- owoc dzikiej gruszki
pirón- piorun, pierun
pierściónek- pierścionek
pijok- pijak
pijowka- pijawka
pikny- piękny
pindrzyć się- stroić, upiększać się
pindurynda- chwast silnie trujący, bieluń dzierzawa
pinióndz- pieniądz
pinióndze- pieniądze
pinkny- piękny
pinta- pięta
pintro- piętro
pintrowy- piętrowy
piń- pień
pińciolotka- pięciolatka 
pinciopintrowy- pięciopiętrowy
pincioprocyntowy- pięcioprocentowy
pińć- pięć
pińćset- pięćset
pińść- pięść
pioch- piach
pioć- piać, śpiewać wysokim głosem
piosek- piasek
piosynka- piosenka
pión- pion
piónć- piąć
pióntka- piątka
pirożek- pierożek
piróg- pieróg
pirszy- pierwszy
pirszyństwo- pierszeństwo
pirwyj- wczesniej
pirze- pierze
pirzyna- pierzyna
pisorz- pisarz
piszczoła- piszczałka
plaski- płaski plómba- plomba
plón- plon
plónować- plonować
płaczóncy- płaczący
po czymu- po ile
po wiela- po ile
pochrympać- uciąć nierówno, niestarannie
pocióng- pociąg
pocirz- pacierz
poczóntek- początek
poczynstunek- poczęstunek
podbirać- wykopać część bulw ziemniaka nie wyrywając krzaka
poddziesiónto- drugie śniadanie 
podleczóny- podleczony
podliwać- podlewać podług- według
podobiństwo- podobieństwo
podstymp- podstęp
podstymplować- podstęplować
podwolać się- zalecać się
podwyrko, podwórek- podwórze
poincie- pojęcie
pointny- pojętny
polić- palić
polipa- polepa, sufit
połknónć- połknąć
pomindzy- pomiędzy
pomocny- ktoś kto umie pomóc
porómbac- porąbać
porómbany- niespełna rozumu, głupi
portki- spodnie
poryncz- poręcz
porynczny- poręczny
porzónny- porządny
posiasny- dopasowany do osoby, ergonomiczny
postrónek- postronek, linka
postymp- postęp
postympek- postępek
postympowy- postępowy
pośrupać- poszczerbić, obić, postrzępić
potolać- wygnieść, wydeptać np. łan zboża
potym- potem
potynga- potęga
powróz- sznur, linka
pozbadnónć- pozbaść, wejść komuś na głowę
pólik- policzek
pómidór- pomidor
pómnik- pomnik
pómpa- pompa,ulewa
pónczek- pączek
póńczocha- pończocha
procynt- procent
prostokónt- prostokąt
proszczok- prosię
prónd- prąd
pryndki- prędki, szybki
pryndko- prędko
przebirać- przebierać, selekcjonować
przebrać np. rękę- zwichnąć podczas pracy
przecie- przecież
przedać- sprzedać
przednówek- okres przed żniwami
przekónska- przekąska
przepełnióny- przepełniony
przerażóny- przerażony
przerómbać- przerąbać
przerymbel- przerębla
przesiónkanie- przesiąkanie
przesónd- przesąd
prześciradło- prześcieradło
prześwicać- przeświecać
prześwitlinie- prześwietlenie
przetrejbować- zmielić ziarno, przemielić
przewalić się- przewrócić się 
przezimbinie- przeziębienie
przeznaczynie- przeznaczenie
przybość- chodzić na boso, lub w butach bez skarpet
przylepka- piętka chleba
przyndza- przędza
przysinga- przysięga
przysingać- przysięgać
przysiónc- przysiąc
przysiónść- przysiąść
przyspieszynie- przyspieszenie
przystympny- przystępny
przytympiony- przytępiony
przywiść- przywieźć
przywlic- przywlec
przywyknónć- przywyknąć
przyzimny- przyziemny
pszynica- pszenica
pszynny- pszenny
ptok- ptak
pucowaty- pulchny, okrągły na twarzy
pugilares- portfel, etui
puszorek- uprząż konia
pyda- laga, bicz
pylić- pleć
pympek- pępek
pynchyrz- pęcherz
pynczek- pęczek
pynczok- pęczek
pyndzel- pędzel
pyndzić- pędzić
pyndzlować- pędzlować
pynkać- pękać
pynkaty- pękaty
pynknónć- pęknąć
pyntać się- pętać się
pagować- patrzeć, podglądać
ploga- plaga
polowce- ciężkie sznurowane buty
pódź sa- chodź tu
pecynka- grudka
pyrki- ziemniaki
ploży- sprzyja, dobrze służy komuś
plug- ropa
polica- półka
posowa- pułap
płatnirz- zbierał po wsiach szmaty, dając w zamian drobne, tandetne przedmioty
potykielec- na potykielcu- na poczekaniu
pukwa- pukawka, zabawka do strzelania
pylonka- pielonka, pielenie chwastów
publika- publiczne zgorszenie
poruta- wstyd
parzybroda, parzycha- zupa z kapusty
plyndz- placek ziemniaczany
pana- przebita dętka
peja- wesz, pchła
pener- człowiek z marginesu
penerstwo- margines społeczny
pierdoła- gamoń
pierdoły- głupoty
pkać- pchać
przytośtać- przynieś
podkoziołek- ostatni dzień karnawału
R
rachować- liczyć
raczy- raczej
rakorz- rakarz
raszpel= pilnik
rechotać- śmiać sie głośno, rubasznie
rechtać się- mieć ruję(maciora)
reizen tasza- torba podróżna
rejón- rejon
rejwach- zamieszanie, hałas, szum, zgiełk
robok- robak ( gąsienice, owady, chrząszcze itp.)
roboszek- robaczek
roguzie- pałka szerokolistna zwana również rogożą
rojber- psotny chłopiec
rosnóńć- rosnąć
roz- raz
rozbirac- rozbierać
rozchemłany- rozpięty pod szyją
rozmaite- różne
rozrucać- rozrzucać
rozwininty- rozwinięty
rozwydrzóny- rozwydrzony
rozwydrzynie- rozwydrzenie
rozżalóny- rozżalony
rómbac- rąbać
rómbek- rąbek
rónczka- rączka
róndel- rądel
ruk cuk- szybko, spawnie, zgrabnie
rychli- wczesniej
rychło- wcześnie
rychtować- szykować, przygotowywać
rychtyg, rychtyk- w porządku, akurat, czyżby( w przypadku pytania)
rydel- daszek czapki
rymorz- rymarz
ryncznie- ręcznie
ryncznik- ręcznik
rynczny- ręczny
rynczyć- ręczyć
rynka- ręka
rynkow- rękaw
ryptura- przepuklina
rzaga- piła do cięcia drewna
rzeszoto- sito
rzeźbiorz- rzeźbiarz
rzeżucha- roślina podobna do trawy z ostrymi brzegami liści (turzyca)
rzodki- rzadki
rzodkie pyry z kaszom- krupnik
rzodkie pyry z kapustom- kapuśniak
rzoga- piła, piłka
rzogować- piłować
rzoszka- piła do drewna
rzónd- rząd
rzóndowy- rządowy
rzóndzić- rządzić
ryczka- stołek, małe krzesełko
rzympolić- rzępolić( krzywo ciąć, lub np. kiepsko grać na jakimś instrumencie, często skrzypce)
rzynsa- rzęsa
rżnincie-rżnięcie
rżnóńć- rżnąć
rajzować- podróżować
redyska, rediska- rzodkiewka
rumpuć- gęsta zupa jarzynowa
repeta- gęsta zupa na jednodaniowy obiad, dokładka
ryfa- gęba, mina, wyraz twarzy, grymas
rzęchy- łachy, szmaty
rugzak- plecak
reputaśny- odważny, energiczny
S
sagan- ciężki garnek kuchenny, gar
saganek- garnek kuchenny
sekulory- okulary
sicha- sierść, włosy
sieknónć- uderzyć
siekocz- narzędzie z ostrzem z blachy wygiętym w kształcie litery "S" osadzonym na trzonku służące do rozdrabniania ziemniaków, buraków na karmę dla świń, krów, koni
siła- dużo
siora- siostra
siw- siew
skarpyty- skarpety
skarupy, skorupy- naczynia porcelanowe, fajansowe, ceramiczne
sklep- piwnica, ziemianka do przechowywania płodów rolnych okopowych  
skopowina- baranina 
skrzeki, skworki- skwarki, spyrki
słóma- słoma
smaka- apetyt
smary-chłosta, bicie
smeja, smela- gotowane otręby, gotowana śruta na paszę do zwierząt
smrodyna- czeremcha
sodzowka- staw
sóm- są
sómsiek-sąsiek, część stodoły przeznaczona do składowania zboża, siana, słomy
sprawunki- zakupy
sprzedajta- sprzedajcie
stalować- zamawiać, regulować zegar
statki- naczynia kuchenne
steczka- ścieżka, dróżka polna
stelmach- stolarz
stołek- krzesło 
stołowy pokój- jadalnia
stróna- strona
strugać kartofle- obierac ziemniaki
strychołek- osełka do kosy
stuf, stufiok- kubek metalowy 
suchoty- gruźlica
sumitować się- tłumaczyć się
suszynie- suszenie
swołocz- podły człowiek
swyter- sweter
syr- ser
szablok- fasola
szabrować- kraść
szaga- ukos( iśc na szagę- iść na ukos, na przełaj)
szajerek- budynek gospodarczy do przechowywania drewna
szak- oczywiście, przecież
szak- także stosowany jako znak zapytania na końcu zdania pytającego
szak?- czy tak?, prawda?
szczun- gówniarz, dzieciak
szczupok- szczupak
szwung, szwunk- zręczność, sprawność
szkarpyta- skarpeta
szkita- noga
szkloki- landrynki, twarde cukierki
szkrab- dziecko
szmaja, szmania- człowiek leworęczny, mańkut
szmajba, szajba- koło pasowe
szmalec, szmolec- smalec
szmuglować- przemycać, spekulować, oszukiwać
szmyrgiel- szlifierka
szpec- ktoś obeznany a jakiejś dziedzinie, lub cwaniak
szperać- szukać, myszkować
szpilorek- szydło, przebijak
sztelwaga- okuty, drewniany element z zaczepami, do którego przymocowuje się orczyki, zamontowany do przedniej części wozu konnego albo narzędzia rolniczego, orczyca
sztrykować- robić na drutach coś z wełny
szturchać- trącać
sztyga- kopka zboża zestawiona ze snopów
szudrać się= drapac się
szukać się- bawić się w chowanego
szundy- drewniane nosidło do noszenia wody
szut- miał węglowy, także drobny gruz
szwargotać- mówić, mówić po niemiecku
szwejcować- spawać
szwotoły- strzępy, podarta odzież
Szwung- pęd, szybkość, chęć
szwyndać się, wałęsać się, chodzić bez celu
szypa- łopata
siń- sień, przedpokój, korytarz, klatka schodowa
sirminga- niepozorny facet
szachol- szeregowy żołnierz
szajges- cwaniaczek
szkieber, szkop- Niemiec
szkieła- policjant
sznytka- kromka
szplin- głupiec, wariat
sztuba- pomieszczenie, lokal
sztrumble- papierosy
szwerka- siostra
sztyrować- iśc, maszerować 
skiciu- smyk, chłopiec
smog- kij
spążka- drewniana zatyczka
spozim- początek wiosny
staje- miara długości, około stu dużych kroków
stroszki- strachy, straszydła
supast- przymusowa, postanowiona przez sąd sprzedaż majątku niewypłacalnego dłużnika
szaflik- drewniane naczynie do wody i mleka
szalej-cykuta, roslina z której korzenia otrzymuje się truciznę
szewiot- wełniana tkanina
szmatnica- szafa lub skrxynia na odzież
szmuchel- oszustwo, kradzież
szybity- wygięty, półokrągły, zaokrąglony
Ś
ślipia- oczy
ślungwa,ślongwa- niezdara, łamaga
śpik- skroń lub ciemiączko u niemowlęcia
śrubsztok- imadło
śrutować- mleć zboże
świntojanki- porzeczki( ale nie czarne)
świniok- świniak, wieprzek
T
tamój- tam
tachać- nosić
taradajka- bryczka
tartajstwo, tałatajstwo- dziadostwo
tasak- maczeta do ogławiania buraków (obcinania liści)    
taśtać, tośtać- nosić, poniewierać, szarpać
tedy- wtedy 
toć- ależ, przecież
tolać się-tarzać się np. w sianie, słomie
tregry- dwuteowniki stalowe, dźwigary
trepy- drewniaki, ciężkie buty
trotuar- chodnik
trowa- trawa
tuk- szpik kostny, przygłup
tutej- tutaj
tutka- torebka papierowa
tyncza- tęcza
tyrać- ciężko pracować
tryty- buty, nogi
tasz- buda kramarska
tatynek- ojciec zdrobniale
truna- trumna
U
ubrechtać- ubrudzić się, uśmiać się
ukrychać- rozdrobnić ugotowane ziemniaki 
ulingołka- owoc dzikiej gruszki
ulinić- wykręcić piszczałkę, zsuwając korę z gałązki wierzbowej
umorusać- wybrudzić 
unorać się- ubrudzić się
uskromnić- posprzątać, uporządkować
usłuchany- posłuszny
uzorgować- postarać się, nazbierać, załatwić
uhajtnąć, uhajtać- uciąć
utorkać się- umoczyć się
wajcha- dźwignia, przekładnia, zwrotnica
wartołka- bąk- zabawka
waserwaga- poziomica
wej- patrz, zobacz
welbunek- strop
westka- kamizelka
wew-  w (wew szafie- w szafie)
wiater- wiatr
wiela- dużo
wiewielga- wilga
wirzch- wierzch
wita- wiecie
włóczyć- bronować na polu
włóki- brony
winkiel- róg (kąt prosty)
winkszy- większy
wiónzać- wiązać
wnyki- chłosta
wodnity- wodnisty
wóntpia- wnętrzności
wóntroba- wątroba
wóntróbka- wątróbka
wtrynić- wepchnąć coś gdzieś z trudem, wcisnąć lub wmówić komuś
wuja- wujek, stryjek ale też żartobliwy zwrot do kogoś
wyglóndać- wyglądac, oczekiwać
wygogolony- wydekoltowany
wyjść z klary- odsłonić
wyngiel- węgiel
wynorać się- ubrudzić się
wypiordek, wypierdek-( żartobliwie, wulgarnie) karzeł, knypek, kurdupel, wyskrobek, ostatnie dziecko starszych rodziców
wyrko- łóżko 
wyro- łóżko
wyrychtować- naprawić, doprowadzić do porządku, uporządkować
wyszki-coś wyżej, wejść na wyszki- wejść na drabinę, mebel itp.
wysztafirowany- wystrojony
wziónć- wziąć
wećpić, wćpić- wrzucić
weko- słój do zapraw
węborek, wymborek- wiadro
weba- lepszy gatunek lnianego płótna
worka, warka- zupa z mąki na wodzie
waska- drewniane naczynie z dwoma uszami do mycia naczyń
wyćpić- wyrzucić 
wuchta- duża, wielka ilość, duża porcja
wknaić się- wcisnąć się, wleźć gdzieś
wypindaczony, wypindraczony- wystrojony
wódorz, włódorz- włodarz
Z
za pazóchom- pod ubraniem, schować coś pod koszulą
zabirać- zabierać
zabolić- zaboleć
zachrypnónć- zachrypnąc
zachyncić- zachęcić
zachynta- zachęta
zacietrzewióny- zacietrzewiony, zawzięty
zacincie- zacięcie
zacióng- zaciąg
zaciónżyć- zaciążyć
zacyrować- zacerować
zaczónć- zacząć
zaczóntek- zaczątek
zadónć- zadąć
zadrasnónć- zadrasnąć
zadzirać- zadzierać
zaglóndać- zaglądac
zainty- zajęty
zajónć- zająć
zajónknónć- zająknąć
zajrzyć- zajrzeć
zajzer-kwas solny
zaklincie- zaklęcie
zakluczyć- zamknąc na klucz
zakorzynić- zakorzenić
zakón- zakon
zakónnik, zakónnica- zakonnik, zakonnica
zakónska- zakąska
zakóntek- zakątek
zakóńczyć- zakończyć
zakrynt- zakręt
zakryntka- zakrętka
zalónc- zaląc się
zalónżek- zalążek
zamudzać- przeszkadzać, zabierać czas
zaś- później, potem
zawarty- zamknięty
zawdy- zawsze
zdziebołko, zdziebełko- trochę, troszeczkę
zdziebko- trochę
zebuć- zdjąć buty
zezuć się- zdjąć buty 
zeblyc - zdjąć ubranie 
zgnity- zgniły
zielazo- żelazo
zielazny- żelazny
zielsko- chwasty
zimia- ziemia
zimne nóżki- galareta z mięsa
ziorko- ziarno
zlyźć- zejść, zleźć
zmudzić- zmarnować czas
zoboczyć- zobaczyć
zocirka- zacierka
zocny- zacny
zogón- zagon, kawałek pola
zoinczy- zajęczy
zorgować- robić zapasy
zorgowny- zaradny
zwiónzany-związany
zydelek- małe krzesło
zbuki- złe, śmierdzące, zepsute jajka
zbyry- figle, zbytki, hece, zabawy
zhatłać- zniszczyć się pracą
zadryndać- zadzwonić
zgrywus- żartowniś
zaklepka- zasmażka do zupy
zyzol- zezowaty
znorać się- wybrudzić się
zynder- łobuz, nierób
Ż 
żgajek- maluch, maluda
żgajka- ryba ciernik
żóna- żona
żónaty- żonaty
żóndło- żądło
żupon- kubrak, kamizelka
żuponek- kubraczek
żyjóncy- żyjący
żylatyna- żelatyna
żylok- żylak
żympolić- miernie grać na instrumencie muzycznym
żynić-żenić
żyr- karma dla zwierząt
żgak, żgok-kolec, zadra
żybura- mętna ciecz
żurak- garnek lub dzbanek w którym wyrabia się żur
Ź
źrybok-źrebię, młode zwierzę z rodziny koniowatych
źryć- żreć, pogardliwie jeść
Mozolna praca dobiegła końca, choć zdaję sobie sprawę że ten słownik ciągle jest otwarty, będzie przybywać ciągle nowych wyrazów, zwrotów i ciągle będę go uzupełniał.
Być może wkrótce w "Kronikach" ukażą się teksty pisane gwarą, wiersze kujawskie- takie są plany, więc zapraszam na te stronice wszystkich miłośników gwary kujawskiej oraz naszych obyczajów i obrzędów.
 
 
  
 
 

 
 
  



66 komentarzy:

  1. Ach, gdyby się tak pojawiły wyrazy od L do Ż...

    OdpowiedzUsuń
  2. Odpowiedzi
    1. A kiedy? Straasznie mi potrzebne :)

      Usuń






    2. piękna ta gwara kujawka podobna w słowach i znaczeniu do poznanskiej. Proszę o wiecej :)

      Usuń
    3. Piękna jest gwara kujawska, podobna do poznanskiej. Poproszę o więcej :)

      Usuń
  3. Bardzo ciekawy temat, gratuluję uporu w działaniu, bo ja chciałem się już dawno podjąć tworzenia słownika gwary kujawskiej, ale wciąż nie mam zapału. W planach mam stworzyć cała stronę poświęconą Kujawom, więc gdybym projekt zaczął, to odezwę się w sprawie współpracy :-)
    Co do samego słownika, nie wiem skąd źródłosłów, ale wydaje mi się że sporo słów to zwyczajnie archaizmy, dobrze znane mieszkańcom innych regionów, a nie typowo słowa wywodzące się z Kujaw, przyznam też że choć rodzimy ze mnie Kujawianin, to wielu słów z gwary nigdy nie słyszałem. Póki co staram się męczyć różnymi rozmowami obie babcie, wysłuchiwać ich dialektu i wychwytywać nietypowe słowa :-) bo chyba nasza "starszyzna" to najcenniejsze i jedno z najlepiej zachowanych źródeł takich informacji.
    Powodzenia raz jeszcze w działaniu

    OdpowiedzUsuń
  4. Zgadzam się że to co do nas dociera teraz to swoista mieszanina słów gwarowych, archaizmów, naleciałości zwłaszcza z niemieckiego, z Wielkopolski bo z nią Kujawy miały i mają mnóstwo związków ale i przed wielu laty mowa na Kujawach była taką mieszaniną. Pozdrawiam, wkrótce siadam do dalszego ciągu

    OdpowiedzUsuń
  5. rewelacyjny słownik,gratuluję pomysłu,chętnie pomogę w dalszej cz. słownika ,dzieciństwo w okolicach Kruszwicy i do dziś żyjących wielu członków naszej rodziny,to najlepsze skrypty

    OdpowiedzUsuń
  6. Dzięki, jestem otwarty na współpracę, chętnie skorzystam z pomocy, słówek, zwrotów, jakiś materiałów......pozdrawiam

    OdpowiedzUsuń
  7. Witam serdecznie,
    realizuję projekt dotyczący Kujaw. Nie chcę wdawać się w szczegóły na forum ale bardzo liczę na Pana pomoc. Mój adres e-mail to d26@o2.pl.Proszę o kontakt - pozdrawiam.

    OdpowiedzUsuń
  8. Jak lubita rajzować to musita się wypindrzyć i przyjechać do Inowrocławia to przywitomy Wos serdecznie chlebym i solom pod pinknymi tynżniami i pójdzimy pod jedyny pumnik Teściowy w kraju któryn wszystkim parom przynosi szczynście i bydzim godzinami bajać o najpinknieszy, najbardzij kolorowy kopalni, któro została zalono i chyba nigdy jusz nie wróci i dwóch wielkich królach które pochodzom z ty zimi.Przyjiżdżejta, zaproszomy! Kronikorz Jerzy.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. To my momy pumnik Tesciowy w Inie? Pirsze słysze!

      Usuń
  9. Dzisiej na łobiod ze smakim zjedlim se plyndze.
    Ni ma z tym za dużo roboty a jedzynie jest całkim pyszne.
    Wystarczy zetrzyć pyry na tarce, dodać jajca, mąke i troche przypraw i ciasto na plyndze gotowe.
    Po usmażyniu posypać farynom, posmarować marmuladom czy keczupym wedle uznanio i łobiod gotowy.
    Do picio kómpot czy zimne zsiadłe mliko. Pycha, polecom :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Zamiast "jest" mówiło się za moich czasów "je". I nigdy w Gniewkowie nie słyszałam, że coś "jest pyszne".

      Usuń
    2. Moja babcia mówiła: na pryndce

      Usuń
  10. Proponuje jeszcze dodać-
    Kómoda-Komoda.
    Tak zawsze mówiła moja babcia.

    OdpowiedzUsuń
  11. I kto by pomyslul ze na taki strunie jezda tyla ciekuwych widomusci! jo zem podluchiwala jak mojo prababcia godala i czynsto myslala, ze to tak po dzidosku jest ta 😂 😂 😂

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. U nas w domu się tak mówi i dokładnie takie samo zdanie miałam na ten temat Myślałam że to nie ładnie tak mówić i tylko my jesteśmy tacy dziwni Nie wiedziałam że to czysta gwara kujawska jest Niesamowite

      Usuń
    2. Ja też tak myślałam bo u nas się uzywalo gwary kujawskiej Tez miałam zdanie o nas ze coś z nami jest nie tak że tak mówimy 😂Nie wiedziałam że to czysta gwara kujawska jest Niesamowite!🙂

      Usuń
  12. Jo zem zawsze nasluchiwala jak moja prabaka godala i myslala zech ze to godanie po dziadosku jest ta.. Kto by pomyslul, ze tyla ciekuwych widomusci muzna sie dowiedzic z takij struny inernetowy... Pozdrawiam

    OdpowiedzUsuń
  13. Jo zem zawsze nasluchiwala jak moja prabaka godala i myslala zech ze to godanie po dziadosku jest ta.. Kto by pomyslul, ze tyla ciekuwych widomusci muzna sie dowiedzic z takij struny inernetowy... Pozdrawiam

    OdpowiedzUsuń
  14. Zabrakło mi słowa "he" używanego jako "tak" i to chyba częściej niż "jo".
    A poza tym gwara kujawska, to nie tylko słowa, to jeszcze pewna modulacja głosu, której w piśmie nie sposób wyrazić... Gratuluję pomysłu:)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Moim zdaniem można, do tego potrzebne są następujące litery:Å-dźwięk między "a" a "o", É-miękkie "e",Ĕ-między "e" a "y", Ō-długie "o", į-nosowe "i", Ų-nosowe "u" i Y̨-nosowe "y". Ja osobiście opracowałem również wersję zapisaną cyrylicą.

      Usuń
  15. Witam, chciałam zapytać czy w Państwa gwarze funkcjonuje słowo odpowiadające akcji sąsiedzkiej pomocy np jak podczas wykopków, pracy z suszeniem siana itp. W moim regionie funkcjonuje słowo " pobaba"- jako, że z każdego domu po jednej babie( i chłopie) szli pomagać sobie nawzajem w pracach gospodarskich. Szukam Kujawskiego odpowiednika. Dziękuję z góry za pomoc:)

    OdpowiedzUsuń
  16. Dodam Mateklosy klamoty i Jangrest. Rzeczy i agrest-tak mowiła moja kochana śp. Babcia.

    OdpowiedzUsuń
  17. koziejebki - byle jakie buty

    OdpowiedzUsuń
  18. roboki na Kujawach to szkodniki takie jak lasica, tchorz, kuna.

    OdpowiedzUsuń
  19. I visit everyday some web pages and information sites to read content,
    but this web site gives quality based content.

    OdpowiedzUsuń
  20. Every weekend i used to pay a quick visit this site,
    for the reason that i wish for enjoyment, for the reason that this
    this website conations in fact fastidious funny information too.

    OdpowiedzUsuń
  21. Byly jeszcze szczupoki bónki wyngorze szlo sie do sumsioda albo sunsiodki nieroz babcia godala na gruszki ulyngołki

    OdpowiedzUsuń
  22. He prowda, to wszystko było...na ulyngołki chodzilim pod lasym na przydrożne grusze....

    OdpowiedzUsuń
  23. Warto to pielęgnować przecież to nasza tradycja

    OdpowiedzUsuń
  24. Jak po kujawsku brzmi szajerek / szałerek? ktoś wspominał (na b...), ale uciekło.

    OdpowiedzUsuń
  25. Na Kujawach wschodnich tyż szajerek u nos sie mówiło raczyj szopa, szopka

    OdpowiedzUsuń
  26. Nie wszystka gwara była używana na Kujawach. Wuchta - jest wielkopolskim określeniem i nawet nie ma naleciałości u nas - Kujawiaków.
    Radzę odnieść się do źródeł, no i przydałoby się oznaczyć, skąd czerpiesz teksty źródłowe.
    przy okazji, jeśli już tak się 'zaangażowałeś; - polecam: Na kujawską nutę czyli Benasowe pogwarki, Henryka Lewickiego.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Urodziłem się i mieszkałem przez wiele lat na pograniczu Kujaw i Wielkopolski, gwara jest podobna, wiele słów i zwrotów takich samych, podobne też naleciałości.....
      W książce Henryka Lewickiego tak naprawdę zbyt wiele prawdziwej gwary kujawskiej nie ma....choć on zapoczątkował ponowne zainteresowanie się gwarą w Inowrocławiu.
      Nie mniej z jego publikacji również korzystam i przeczytałem ją kilkakrotnie.

      Usuń
  27. Pochodze z pograniczo Kujow i Wielkopolski, w moim dómu rodzinnym na co dziń używajum gwary. To bardzo ciekawe ;)

    OdpowiedzUsuń
  28. Brakuje słowa: przyodziwki - ubrania

    OdpowiedzUsuń
  29. A gdzie porannik? Tak na szlafrok się mówiło i jeszcze używa się tego słowa na Kujawach

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Chyba na odwrót. Szlafrok pochodzi od niemieckiego schlafen = spać i Rock = spódnica. Germanizmy to typowe zjawisko na pograniczu Kujaw/Pałuk i Wielkopolski.

      Usuń
  30. Godota Godota, ino ino jo che. Psium krew cholero. Kiko za winkla, KSZYWY RYDEL 😉😁. Gwara Kujawska to mix (duży wpływ miała granica zaborów, tak myślę) Pozdrawiam

    OdpowiedzUsuń
  31. Godota jo che ino. Kikoosz za winkla KRZYWY RYDLU 😉😁.Gwara Kujawska to mix, dużo zależy pod którym zaborcem się kształtowała(tak sądzę). Super temat

    OdpowiedzUsuń
  32. Muma, uma itp. Wpływ zaborcy rosyjskiego. Om pruski.Moje spostrzeżenia.Do tego dodać trzeba jeszcze,czy blisko Krzyżaków,Mazurów,Chachmyntów itp.

    OdpowiedzUsuń
  33. Kujawy są nie doceniane.Tyle się mówi o Śląsku i Kaszubach,a my też mamy swoją gwarę,tradycje i obyczaje.Sądzę,że gdyby ten słownik miał sporo wyrazów to można by to nazwać językiem i wydać jakieś rozmówki.

    OdpowiedzUsuń
  34. Moja prababka ,która urodziła się w 1911 r. operowała takimi zwrotami:
    Cińgim-cały czas
    Łokowita-denaturat
    Sklep-piwnica
    Skład-sklep spożywczy
    Ty jesteś rychtyk-coś w rodzaju udany
    Łoliżołki-to takie skarłowaciałe gruszki
    Psowi mojemu ,kiedyś chciała dać na imię "żola"

    OdpowiedzUsuń
  35. Ja słyszę czasem(szczególnie od wujka) słowo "szo" odpowiadające za słowo "co". Myślę, że to też można by było dodać.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. To akurat wyraz ukraiński ("szo" znaczy tam dosłownie "co"). Może wujek lub jego rodzina pochodzi ze wschodu?

      Usuń
    2. Z tego co wiem to mamy jakąś bardzo daleką rodzinę na wschodzie, ale tak to to nie.

      Usuń
  36. Czytum i się śmieje, bo to jak bym się przeniós czterdzieści lat nazod.
    Tero mum 54 i nima z kim pogodać. Taki żart mi się przypómnioł.
    Przychodzi kolega do kolegi i zastaje jego matkę. Pyta. Je Wojtek ? Je. A co robi?. Iii... Pozdrowióm ze stolicy Kujaw.

    OdpowiedzUsuń
  37. Pamiętam jak mój dziadek mówił:
    Ino obój buty! Jak wychodziłem na dwór

    OdpowiedzUsuń
  38. Nie ma pogrzebacz tylko kulas i jeszcze brakuje stwierdzenia galanty czyli postawny rycerski zaczerpnięte z Francji

    OdpowiedzUsuń
  39. Inicjatywa godna uwagi. Zwracam tylko uwagę, że część z tego, co widzimy na liście, to nie jest żadna gwara, lecz zwykłe germanizmy typowe dla języka, jakim posługiwano się w zachodniej i południowej części Kujaw/Pałuk.

    OdpowiedzUsuń
  40. Moja prababcia zawsze mówiła na taką letnia kuchnie, która pełniła też funkcję schowka "hybziu"

    OdpowiedzUsuń
  41. ja słyszałem jeszcze "punej", co znaczy "podobno" i "pado", co znaczy "mówi" (pedzioł - powiedział).

    OdpowiedzUsuń
  42. Giskana = konewka

    OdpowiedzUsuń
  43. Tey, wiaruchna, to jest 50-70% mowy poznańskiej, szczególnie tej agrarnego pochodzenia, czyli Jeżyce i wokoło ...była duża migracja w czasie zaborów.

    OdpowiedzUsuń
  44. Nic dziwnego, Kujawy i Inowrocław przez lata łączyło z Wielkopolską i Poznaniem wiele ścisłych związków kulturalnych, gospodarczych, językowych i wszelakich innych.....można by śmiało zaryzykować twierdzenie, że byliśmy częścią Wielkopolski......

    OdpowiedzUsuń
  45. słowniczek uważam za b. potrzebny dla zachowania gwary, sam się w młodości posługiwałem tą gwarą, teraz niestety już nie umiem, chociaż rozumiem i znam. Zapis wielu terminów nie jest dokładny i wymagałby uściślenia. Włodzimierz kujawsko-poznański

    OdpowiedzUsuń
  46. według mnie tak łatwo jest się nauczyć gwary Kujawskiej

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Gwary raczej trudno się nauczyć, to co zostało zresztą to jest tylko cząstka : słowa, zwroty, jakieś zdania, trochę się przypomina dzisiaj w jakiś opracowaniach, słownikach, ale prawdziwa gwara kujawska "umarła" około stu lat temu....

      Usuń
  47. Oryginalna w czystej postaci Gwara kujawska zaginęła po pierwszym rozbiorze Polski, bo od tego okresu w gwarze zaczęły pojawiać się i przenikać germanizmy. Zaś po Kongresie Wiedeńskim nastąpiło wydzielenie Kujaw wschodnich (Włocławek i okolice) i tam przenikały rusycyzmy. Wpływy językowe zaborców się utrwaliły i tak pozostało nawet po 1918 roku (odzyskanie niepodległości). Od tego okresu w gwara kujawska często stosowała utrwalone przez okres zaborów obce wpływy językowe, czego świadectwem jest używanie razem z wyrazami gwary sprzed 1772 wyrazy obce przejęte z okresu zaborów. Taka postać gwary kujawskiej pozostała w pamięci pokolenia po 1918 roku i używana czynnie do końca lat pięćdziesiątych. To spowodowało wyłonienie się rożnych okręgów (fyrtli) w których to samo pojęcie mogło nosić inne nazwanie lub rożne fonetyczne wyrażenie.

    OdpowiedzUsuń
  48. Świetne opracowanie. Gwara kujawska, tak, bliska wielkopolskiej, bliska też mojemu sercu, bo dziecięce lata 1966-77 przeżyłem w Mogilnie, skąd pochodzi autor. Za jego pozwoleniem, podam link do tego opracowania w postach na Facebooku i Twitterze. Z pozdrowieniami, Piotr Opaliński.

    OdpowiedzUsuń

Dziękuję za opinie! Zachęcam do zapoznania się z pozostałą zawartością strony oraz dyskusji na poruszane tematy. Zapraszam ponownie!