Wrzesień-ku pamięci tym co już nawet mogił nie mają

Polsko pamiętasz?

Spróchniały białe brzozowe krzyże

czas mogiły zrównał z ziemią

karty pamięci mgła zasnuła

przelana krew wsiąknęła głęboko

czy nowe pokolenia już zapomniały?

walczyli dziadowie i ojce

o to byśmy nad Wisłą żyli

ginęły kobiety i dzieci

by tutaj po polsku ludzie mówili

nie może pójść na marne

ofiara z ich cierpień i życia

Polsko daj przyszłość i pracę

tym co żyją między Bałtykiem i Tatrami

zadbaj by nie musieli wyjeżdżać za chlebem

dość już po świecie przez lata się tułali

chcemy by młodzi wiedzieli

że mogą tutaj swą przyszłość budować

by w pięknym kraju im życie smakowało

czy to tylko marzenie niemożliwe do spełnienia?

czy wreszcie dla Polaków stanie się życzliwa

ta krwią i życiem okupiona ziemia?

Zbliża się 1 września a wraz z nim 75 rocznica wybuchu II wojny światowej.

Przed wybuchem II wojny światowej w Inowrocławiu zawiązała się bliska współpraca społeczeństwa z miejscowym garnizonem wojskowym. W październiku 1938 roku mieszkańcy Inowrocławia ufundowali sztandary dla stacjonujących w mieście 4 Pułku Artylerii Lekkiej i 59 Pułku Piechoty Wielkopolskiej. Obu pułkom nadano też honorowe obywatelstwo miasta.Okazją do manifestacji na rzecz wojska stawały się także powroty z manewrów oddziałów do koszar.Jak wielkie to było poparcie i przywiązanie do naszego wojska może świadczyć to co zdarzyło się 18 września 1937 roku kiedy około 10 tysięcy inowrocławian witało powracających z manewrów żołnierzy i manifestowało swoje przywiązanie do polskiej armii.Podobnie bliskie więzi istniały między społeczeństwem a utworzonym we wrześniu 1938 roku oddziałem Obrony Narodowej.
Począwszy od 1936 roku ludność Inowrocławia ofiarnie popierała Fundusz Obrony Narodowej, składając na ten cel znaczne kwoty. Tylko we wrześniu tego roku zebrano w Inowrocławiu i przekazano na FON 10 000 zł, w roku następnym 16 295 zł, a w powiecie inowrocławskim 10 114 zł. Zebrane sumy przeznaczono na zakup uzbrojenia dla armii : karabinów maszynowych, szabel itp.
Rok 1939 rozpoczął się w Inowrocławiu pod znakiem wzrastającego napięcia między ludnością polską a niemiecką oraz spotęgowanych przygotowań do obrony miasta.
W dniu 30 sierpnia 1939 roku ogłoszono powszechną mobilizację w Polsce, w naszym mieście przebiegała ona sprawnie i spokojnie.

1 września 1939 roku Niemcy hitlerowskie napadły na Polskę, rozpoczęła się II wojna światowa.

Przez pierwsze dwa dni wojny przewinęła się przez Inowrocław wielka fala uchodźców z regionu Wyrzyska i Nakła, w związku z tym poczyniono przygotowania do ewakuacji władz miejskich i powiatowych.

3 września 1939 roku, w niedzielę nastąpiło bombardowanie Inowrocławia o godzinie 8:00 rano. Były pierwsze ofiary w ludziach, bombardowano koszary, elektrownie,budynki mieszkalne. W następnych dniach naloty na miasto powtarzały się i ich celem były gmachy użyteczności publicznej, dworzec kolejowy, atakowano też tłumy uchodźców na odkrytej przestrzeni, tak zginęło około 50 osób na szosie bydgoskiej.4 IX na polecenie władz wojewódzkich miasto opuścili prezydent Apolinary Jankowski oraz wiceprezydent Juengst zabierając ze sobą skrzynie z tajnymi aktami. Ewakuowała się także policja, jej funkcje przejęły oddziały PW i Straży Obywatelskiej.W dniu 7 IX do rejonu Inowrocławia przybyła 26 Dywizja Piechoty, wchodząca w skład Grupy Operacyjnej gen. Zdzisława Przyjałkowskiego.
Do Inowrocławia skierowano 18 Pułk piechoty, który wchodził w skład tej dywizji.
W godzinach wieczornych 26 i 15 dywizja piechoty rozpoczęły marsz na południe do linii Radziejów- Sędzin- Zakrzewo, gdzie miała nastąpić koncentracja sił polskich.W momencie wycofywania się polskich wojsk z rejonu Inowrocławia inowrocławscy Niemcy rozpoczęli akcję wymierzoną przeciwko oddziałom polskim.Dywersanci niemieccy w wielu punktach miasta otworzyli ogień do polskich oddziałów.W szeregach polskich odnotowano straty w ludziach, a dowódca 18 pułku piechoty ppłk. Majewski był zmuszony użyć wojska do zlikwidowania dywersji.
Nadszedł tragiczny dla Inowrocławia 8 września 1939 roku, w tym dniu wycofały się ostatnie oddziały wojska polskiego. Na straży bezbronnego miasta pozostała grupa około 100 osób, składająca się z harcerzy, członków oddziałów PW, powstańców wielkopolskich oraz kilku żołnierzy.
I właśnie tej garstce jest poświęcony ten artykuł w 73 rocznicę wybuchy najstraszniejszej z wojen.
Tej grupce patriotów, która ostrzelała niemieckie auta zwiadowcze, zmusiła do odwrotu niemieckie auto pancerne należy się wielki szacunek za bezgraniczną wręcz odwagę i patriotyzm.

Przeciw wkraczającym oddziałom niemieckim wystąpiła Straż Obywatelska, wśród których znajdowali się uczniowie inowrocławskich szkół, biorący udział w obronie miasta.Ogień karabinów maszynowych i wybuchy ręcznych granatów przywitały Niemców od strony wieży kościoła Matki Boskiej oraz z budynku Szkoły Wydziałowej im. Józefa Piłsudskiego, u zbiegu ulic Sienkiewicza i Narutowicza.Nie mogło to wprawdzie zatrzymać niemieckiej inwazji ale trzeba docenić to bohaterstwo garstki obrońców i walkę do ostatniego naboju.

 

Inowrocławskie Westerplatte w Wydziałowej Szkole

Starte przez hitlerowców z powierzchni ziemi

Na tym skwerze gdzie czcimy poległych bohaterów

Oddajmy pokłon obrońcom i wyzwolicielom

Wspomnieć wypada tych chłopców odwagę

Ich gorące biało- czerwone serca w oknach szkoły

Ze sterczącymi przy głowach lufami karabinów

Bronią Ojczyzny, takich Kujawy zawsze miały synów

 

 

W godzinach popołudniowych Inowrocław został zajęty prze niemieckiego okupanta.

Dzień 8 września 1939 roku zapoczątkował dla Inowrocławia i jego polskich mieszkańców długi i bolesny okres okupacji hitlerowskiej.

Niszczenie wszystkiego co polskie, prześladowanie ludności, akty terroru wobec niej stały się zdarzenia powszechnymi, codziennymi.

W listopadzie 1939 roku rozpoczęło się masowe wysiedlanie Polaków.

Z Inowrocławia wysiedlono ponad 18 000 mieszkańców, na przymusowe roboty wywieziono w głąb Rzeszy ponad 5 000 osób, w tym dużą liczbę dzieci młodzieży.

Gestapo, służba bezpieczeństwa i Selbstschutz szalały doprowadzając do ciągłych aresztowań, wywózek i masowych rozstrzeliwań.

Później były obozy pracy i obóz przejściowy na Błoniu, który był właściwie obozem koncentracyjnym.

W czasie okupacji życie polskie zostało prawie całkowicie zahamowane, a miasto podobnie jak w czasie zaboru pruskiego w latach 1904-1918 zmieniło nazwę na Hohensalza.

Wkrótce w kolejnych wrześniowych postach przedstawię bardziej szczegółowo początek II wojny i przebieg hitlerowskiej okupacji Inowrocławia, dzisiaj nawiązując do zbliżającej się rocznicy chciałbym zaapelować o pamięć o bohaterach i o to aby ich poświęceń, odwagi, krwi i wielkich ofiar nie zmarnować. Minęło już 69 lat od zakończenia wojny a Polska ciągle ma zbyt mało do zaoferowania młodym pokoleniom, ciągle nie potrafimy zapewnić ludziom pracy, spokojnego, stabilnego życia, nie wspominając już o dobrobycie.

Kamienie mówią wiele

ale tam gdzie nie ma mogił

już tylko stare wierzby płaczą żałośnie

zawodzi nieraz wiatr

pamięci nawet wers nie został

tyle żyć i krew i dusze.....

Boże, pozwól im w młodych zmartwychpowstać.