Podróż w czasie - Bimba....pamięć i święto

W dzisiejszym odcinku kronik zapraszam wszystkich w nostalgiczną podróż po dawnym Inowrocławiu, w podróż .....tramwajem.

Zabytkowy wagonik stojący tuż przy inowrocławskim Rynku na ulicy Św. Ducha sprowadzono 28 października 2005 roku ze Szczecina, taki jakie jeździły po inowrocławskich ulicach w ostatnich latach świetności inowrocławskiego taboru szynowego.

Teraz po remoncie prezentuje powiększone reprodukcje widokówek ze zbiorów Piotra Strachanowskiego oraz wiele informacji o inowrocławskiej Bimbie.

W tym roku aby przypomnieć historię inowrocławskich tramwajów oraz zwiększyć miejską ofertę kulturalną zorganizowano kilka ciekawych atrakcji w prezentowanym wagoniku.

8 kwietnia odbyła się się gra terenowa „Czekając na Tramwaj” z wykorzystaniem łączności bezprzewodowej.

Kolejna imprezą był koncert zespołu Polifonika, który odbył się w wagoniku.

Dzisiaj 28 kwietnia w godz. 10.00 – 18.00 – w wagoniku tramwajowym  można było obejrzeć wystawę poświęconą historii komunikacji miejskiej w Inowrocławiu, przygotowaną przez InLOT Inowrocław we współpracy z MPK Inowrocław, Biblioteką Miejską oraz z regionalistą Ryszardem Pietrzakiem.

Urocza pani zapraszała przechodniów na niezwykle interesującą wystawę.
Każdy zwiedzający otrzymał replikę historycznego biletu i na ładnie wydanej broszurce krótką historię inowrocławskiej Bimby.

Regionalista Ryszard Pietrzak udostępnił do zwiedzania wiele pamiątek ze swoich zbiorów.

Malownicze miasto

barwniejszy Rynek i ulice

Bimba miała na to wpływ

widok tramwajarzy

pomykające wagoniki

głośny dzwonek

to już tylko wspomnienia

za to wszystko 

ustanowiliśmy tramwaju święto

taka tradycja

jest nie do pogardzenia.

Popatrzyłem na Rynek z tramwaju

posiedziałem na drewnianej ławeczce

uruchomiłem wyobraźnię

na wystawie

fakty, pamiątki i fotografie

cofnąłem się o wiek

w miejskim kalejdoskopie

ciekawa podróż

pewnie jeszcze nie raz

to zrobię.

Inny był klimat miejskich uliczek

Rynek z wagonikami wzbudza nostalgię

przejazd Bimbą to było coś

ci którzy to przeżyli

mają co wspominać

oglądając stare fotografie.

Dla wszystkich zainteresowanych krótko przypomnę prezentowaną już w kronikach historię inowrocławskich tramwajów.
 
Przełom XIX i XX wieku to okres niezwykle dynamicznego rozwoju gospodarczego miasta napędzanego głównie przez eksploatację złóż soli kamiennej.
Kopalnię soli i warzelnię uruchomiono w 1871 roku, już w roku następnym otwarto linię kolejową do Torunia, a w kolejnych latach Inowrocław połączył się szlakami kolejowymi ze wszystkimi głównymi ośrodkami Księstwa Poznańskiego i z obszarem Rzeszy Niemieckiej.
W kolejnych latach wybudowano gazownię miejska (1874), fabrykę sody w Mątwach "Chemische Fabrik- Montwy-Robert Suermondt u Co"(1881-1882).
W 1878 roku firma "Głogowski i syn" uruchomiła fabrykę maszyn rolniczych, dwa lata później"Petzold i spółka" fabrykę maszyn i odlewnię żelaza, a w 1879 roku w Mątwach Hugon von Wilamowitz-Moellendorf wybudował cukrownię, surowce do niej transportowano Notecią i koleją.W roku 1905 uruchomiono wodociągi miejskie na bazie ujęcia głębinowego w Trzaskach, a w latach 1908-1909 elektrownię miejską.
Ta wyliczanka stworzonych w krótkim czasie zakładów przemysłowych jest niezwykle imponująca nawet dzisiaj, a może zwłaszcza dzisiaj gdy przemysł w Inowrocławiu i okolicy niemal zamarł.
Równolegle do rozwoju przemysłu powstało w tym okresie wiele budynków użyteczności publicznej: sąd, starostwo powiatowe, szkoły, szpital, kościoły i bożnice.
Przy najbardziej reprezentacyjnych ulicach miasta wyrastały jak grzyby po deszczu piękne kamienice, nieustępujące stylem i wyglądem budowanym w tym czasie w Berlinie czy Poznaniu.
W 1875 roku powstało również uzdrowisko- spółka solanki inowrocławskie.
Właśnie szybki rozwój uzdrowiska, duża ilość napływających kuracjuszy oraz dynamiczny rozwój przestrzenny miasta i coraz większa liczba mieszkańców wymusiły zorganizowanie komunikacji miejskiej.

Powozy i dorożki już nie wystarczały, podjęto decyzję o budowie Miejskiej Kolei Elektrycznej.
 

Z impetem wchodzimy w wiek dwudziesty

Przemysł i budownictwo wciąż czymś zaskakują

Rozrasta się inowrocławskie uzdrowisko

Ludzie dobrze się tu czują

Powozy i dorożki już nie wystarczają

Potrzeba czegoś więcej

w końcu jest ciekawa inwestycja

Kujawiacy swój tramwaj mają

Elektryczne wagoniki ruszają na trasy

Cudo ówczesnej techniki

Wchodzimy do ekstraklasy.

12 maja 1912 roku miasto dostało koncesję zezwalającą na budowę pierwszej linii. miesiąc wcześniej zakończono budowę trzytorowej remizy postojowej, natomiast w lipcu Państwowa Spółka Elektryfikacyjna w Berlinie rozpoczęła roboty związane z budową torowiska, a "Helios" Elektryfikacyjna Spółka Akcyjna rozpoczęła instalację sieci trakcyjnej na bazie wspomnianej wcześniej Elektrowni miejskiej przy ulicy Kruśliwieckiej( dzisiaj księdza Wawrzyniaka) zaopatrującej miasto w energię elektryczną.powstała tam zajezdnia tramwajowa, do której z ulicy Dworcowej wiódł tor środkiem ulicy Grabskiego.

Z fabryki wagonów w Halle w Niemczech zakupiono 4 wozy motorowe wraz z przyczepami pasażerskimi.
Pierwsze jazdy próbne pojazdów szynowych nowo-powstałej firmy przewozowej Stadttische Elektrische Strassenbaum Hohensalsa rozpoczęły się 28 października, natomiast regularne kursy wprowadzono z dniem 10 listopada 1912 roku.Ukończono wówczas jednotorową linie tramwajową z mijankami na trasie Dworzec kolejowy(Bahnhof)- Rynek(Markt Platz), przez ulicę Dworcową (Bahnhofstrasse), Fryderykowską(Friedrichstrasse) dzisiejsza Królowej Jadwigi,Mała Fryderykowska( Klaine Friedrichstrasse)Paderewskiego,Kasztelańska (Kastellanstrasse), Poznańska( Posener Strasse). W następnym roku przedłużono jej bieg do strzelnicy znajdującej się na wysokości Kopalni Solno I przy ulicy Poznańskiej.W ten sposób powstał najdłuższy odcinek torowiska w historii inowrocławskiego tramwajarstwa o długości 3,5 km.Szerokość toru wynosiła 1000mm.Niestety z powodu nierentowności oraz zagrożenia zapadliskami związanymi z działalnością kopalni pod koniec 1917 roku zamknięto część torowiska.Rozebrane w 1924 roku torowisko z ulicy Poznańskiej posłużyło do rozbudowy linii w kierunku Horst Wessel Strasse ( dzisiejszej Św. Ducha), a w roku 1933 sięgała do koszar artyleryjskich 4 Pułku Artylerii Lekkiej dając linię o długości 3 km.Obsługiwana była od godz. 5.00- 18.00 przez trzy tramwaje, a od godz. 18.00- 24.00 przez jeden tramwaj na skróconej trasie do Rynku.
Pojawienie się Kolei Elektrycznej na ulicach Inowrocławia cieszyło się dużym zainteresowaniem ze strony mieszkańców i kuracjuszy, którzy chętnie korzystali z tak nowoczesnego środka lokomocji, jakim w tamtym czasie był niewątpliwie tramwaj.Również wizerunek miasta na tle innych wrósł zdecydowanie, bo Inowrocław dołączył do takich miast posiadających komunikację tramwajową jak: Bydgoszcz, Toruń,Poznań, Łódź czy Grudziądz.
Dzięki takiej popularności nowego środka lokomocji duże koszty związane z uruchomieniem linii zamortyzowały się w krótkim czasie i tramwaj przynosił miastu spore dochody.
W 1912 roku przejazd tramwajem kosztował 10 pfenigów, w czasach największej eksploatacji tramwaje kursowały co 5 minut.
Przed II Wojną Światową gapowiczów wypraszano z pojazdów, nie stosowano kar pieniężnych.

Wyrastały zakłady jak po deszczu grzyby

a gdy elektrownia świat ujrzała

Pojawiły się tory i zawisła trakcja

Od dworca kolejowego tramwaje ruszyły

Był rok 1912 to była rewelacja

Nowoczesność Inowrocławia do dużych miast równała

Woziła Bimba mieszkańców i kuracjuszy

Za 10 pfenigów każdy mógł w taką podróż wyruszyć

Z dworca do Rynku, czy do kopalni

Korzystali z tramwaju chętnie inowrocławianie

W pół drogi do Mątew

Każdy się tam też dostanie

Po pięćdziesięciu latach tylko na widokówkach

Nasza Bimba zostanie

Jeden wagonik wprawdzie przy Rynku wartę pełni

Nasze myśli o sentymentalną podróż może ubogacić

Na drewnianej ławeczce chętnie przysiądziemy

Popatrzymy na dawne widoki

By pamięci o Bimbie nie stracić.

W mieście skok niby rewolucja

Niemal równo przed stu laty

Miejska Kolej Szynowa w trasę ruszyła

Zapełniły się ludźmi na torach wagoniki

Poczciwa Bimba krajobraz zmieniła

Pięćdziesiąt lat służyła miastu

potem odeszła w noc sylwestrową

Pożegnano ją szampanem

Choć smutno było gdy nie wróciła na nowo

Tęsknimy za tramwajem do dnia dzisiejszego

Kreśląc w myślach nowe trasy dla niego

Ale byłaby wygoda i uciecha

Gdyby wóz Bimby znowu na tory wyjechał

Niestety nostalgia tylko po nim została

I sterta dawnych widokówek niemała.

Tramwaj pojawił się w naszym mieście

To był prawdziwy skok do elity

Nabrał Inowrocław znaczenia no i uroku

A było to przecież w 1912 roku

Pięćdziesiąt lat trwał ten szczególny związek

Wszystko odeszło, przeminęło

Ale pamiętajmy, to nasz obowiązek.

Ciągle rozwijające się uzdrowisko spowodowało że 8 czerwca 1925 roku do komunikacji miejskiej włączono autobus "solankowy" marki 'Berliet", kursował on tylko w sezonie letnim, w dni powszednie od 15 maja do 15 wrzesnia w godzinach od 7.00- 20.00 na trasie Hotel Bast- Solanki przez ulicę solankową. Przewoził on głównie kuracjuszy, którzy przesiadali się z tramwaju w autobus.

W 1938 roku tramwaj i autobus przewiozły razem 720 000 pasażerów.

W czasie okupacji, w latach 1939-1945 Niemcy utrzymali kursowanie tramwajów i dodatkowo uruchomili dwie linie autobusowe.W tym czasie na linie tramwajowe wyjeżdżały 4 wozy silnikowe wraz z przyczepami.

Polacy mogli jeździć tylko w doczepach.

Po wojnie miejską Kolej Elektryczną uruchomiono 4 czerwca 1945 roku.Polskie tabliczki przechowywane pieczołowicie przez pracowników wróciły na swoje miejsca w inowrocławskich tramwajach.

W pierwszym okresie eksploatowano przedwojenne wagony wyprodukowane w Halle, łącznie osiem wagonów motorowych i dziewięć przyczep.Później dokupiono trzy nowe tramwaje typu 2N2 i wagon doczepny typu 5ND.

Służbę na inowrocławskich ulicach Bimba pełniła do 31 grudnia 1962 roku, wtedy po raz ostatni wyjechały na trasę.Przejazdy tego dnia były darmowe, a pasażerów częstowano szampanem.

Tak zakończyła się historia inowrocławskich tramwajów,wagony tramwajowe przekazano do Bydgoszczy, w której to ostatni inowrocławski tramwaj służył aż do roku 1995 jako wóz techniczny.

Zajezdnia tramwajowa po przebudowie służy do dni dzisiejszego autobusom miejskim.

 

Szkoda że nasza Bimba już nigdy nie pojedzie

Nie pokaże przez swe szyby miejskich widoków

Dobrze że nieraz w wagoniku mogę chociaż posiedzieć

Z krzesełka motorniczego przyglądać się tańczącej fontannie

Pospacerować po dawnej przejazdu trasie
I pokłonić się z okna Królowej Jadwidze nienagannie.