To było właśnie 6 stycznia.....1919 roku

 

Paweł Cyms urodził się 2 marca 1894 roku w Pawłowie opodal Czerniejewa, w powiecie gnieźnieńskim.
Jego ojcem był Leon Cyms nauczyciel na Kaszubach, wysiedlony stamtąd karnie przez zaborców za przeciwdziałanie germanizacji polskich dzieci.
Uczył się w gimnazjum w Gnieźnie, gdzie aktywnie działał w patriotycznym Towarzystwie Tomasza Zana.
Po zdaniu matury wstąpił do Seminarium Duchownego, ale już po roku nauki został przymusowo wcielony do armii niemieckiej, w której walczył na frontach I wojny światowej i dosłużył się stopnia podporucznika.
6 stycznia 1919 roku powstańcy wielkopolscy pod dowództwem ppor Pawła Cymsa wyzwolili Inowrocław.
Już 28 grudnia 1918 roku poprowadził powstańców gnieźnieńskich na niemieckie koszary i dworzec.
Potem na czele tworzonych spontanicznie oddziałów powstańczych uwolnił od zaborców wiele miejscowości Wielkopolski i Kujaw Zachodnich, w tym Inowrocław.

 

***

Wszystkie powstania, walki o niepodległość wsparcia tu dostały

Inowrocław, Kujawy, mają w tym wkład niemały

Teraz z wolności przez lata korzystamy

Pamiętajmy komu to zawdzięczamy

Dzieci  i wnuków z historią zapoznawajmy

Do miejsc pamięci zaprowadzajmy

Wspólne owoce czerpać będziemy

I Polska nigdy nie zniknie z tej ziemi.

***

Nie chciałeś czekać na pertraktacje

Uciśniona ojczysta ziemia błagała

Jak jeden mąż stawali Wielkopolanie

Nie czekając na rozkazy ruszyliście do boju

Za odwagę i męstwo cześć i chwała

Rozbijaliście z impetem pruskie oddziały

Były ofiary

Lecz serca miłością do kraju pałały

Nie cofnie się przed niczym żołnierz dla Ojczyzny

Za nic ma pociski, rany i blizny

Nawet gdy przyjdzie na jej ołtarzu położyć głowę

Większego zaszczytu przecież być nie może

Na tym właśnie miejscu, w cieniu bazyliki

Zawsze się będą palić naszej pamięci ogniki

Wokół unosić się będą miłości i wdzięczności

czerwone serca

Jak wsiąknięta w tę ziemię powstańcza krew bohaterska

Nawet za setki lat ta pamięć nie ustanie

To nasz obowiązek i wielkie zadanie.

***

Walczą powstańcy na ulicach

Cyms prowadzi nowe oddziały

Zacięte walki

Przy poczcie strzelanina

Bez ofiar się nie obyło

Trwają pertraktacje

Prusacy opuszczają koszary

Płacz po poległych

Opatrywanie rannych

Ale warto było

Inowrocław znowu wolny

Niepodległy
Powstańcze Cymsa czary.

 

27 grudnia 2013 roku był w naszym mieście dniem wyjątkowym, odwiedził je dowódca oddziałów wyzwalających Inowrocław podczas Powstania Wielkopolskiego kpt. Paweł Cyms.

Szczątki bohatera ekshumowano z cmentarza w Bystrej gdzie był pochowany i przewieziono ze szczególnym ceremoniałem i honorami po trasie wyzwoleńczego przemarszu jego oddziałów by je pochować w Akropolu Bohaterów w Gnieźnie.

Jednym z najważniejszych etapów tej drogi był Inowrocław i kościół pw. Imienia Najświętszej Marii Panny oraz pobliski pomnik Powstańców Wielkopolskich'

Msza Święta i piękne uroczystości patriotyczne przypomniały ten zwycięski zryw powstańczy i wielu bohaterów: tych którzy przeżyli, ponieśli rany i tych którzy swe życie oddali za ukochaną Polskę.
 

***

Wróciłeś Kapitanie

Tu gdzie twoi żołnierze na wieczny spoczynek zostali

Pomogli wyzwolić nasze miasto

Dalej iść z tobą nie zdołali

Czekali na swego dowódcę niemal sto lat całych

By stanąć razem do apelu

W cieniu kamiennej bazyliki

Pełni zasług, uznania i chwały

Dziękujemy za wolność, bohaterstwo i ofiary

Wspominam przy takich okazjach stryja Dominika, który z 8 ciężkimi ranami oddał swe życie za Ojczyznę.

 

***

Dominikowi....

Jako młody student za Ojczyznę zginąłeś

Serca rodziców krwawiły, cierpiało rodzeństwo

Dla nas bohaterem zostałeś

Podziwiamy do dziś Twoje męstwo

Dominiku, rycerzu Rzeczypospolitej

Wolności jej przyjacielu

W to niezwykłe święto 

Stań dziś do apelu !

 

***

Ten pomnik przy najstarszym cmentarzu postawiony

Symboliczny, niezwykły, uduchowiony

Tu przez wieki w obronie Ojczyzny padały ciała

Tu stanął ten symbol, gdy wolność nastała

W cieniu kamiennej bazyliki

Płoną tych dusz świetlane ogniki

Tu niekiedy nisko pochylamy swe głowy

Oni dali nam wolność i świat całkiem nowy. 

Teraz będąc pod pomnikiem obok bazyliki wspominam Tatę, stryja, dawne opowieści, przekazuję to co pamiętam......

 

***

Pamiętam cmentarzyk obok kościoła

gdy będąc dzieckiem dreptałem z tatą między mogiłami

stąpał jakoś dziwnie

czapkę trzymając w ręce

spotykamy się synu z największymi patriotami

tysiące ich tu leży, nikt policzyć nie zdoła

patrzyłem wokół zdziwiony nie rozumiejąc jeszcze tego

tych kilka krzyżyków, jakie tysiące?

pod pomnikiem powstańców stanął ojciec w milczeniu

skłonił głowę, zmrużył oczy jak przed słońcem

tam zginął mój brat powiedział w skupieniu

jego oczy zaszkliły się łzami

swe młode życie poświęcił Ojczyźnie

myśmy długo na jego powrót czekali

krótka modlitwę zmówiliśmy mimochodem

po latach wielu stanąłem tu z synem

w cieniu prastarej bazyliki

snułem opowieści o stryju

o Polsce którą powstańcy przywrócili

wspominałem początki tego kościoła

gród który w pobliżu wyrastał

poległych przez wieki

których dusza o modlitwę woła

o pokoju co po tych wszystkich walkach nastał

Kiedyś znowu stanie mój syn w tym miejscu

Wiem co powie swojemu dziecku.