panorama Inowrocławia

panorama Inowrocławia

sobota, 2 lipca 2011

Patriotyzm na Kujawach i Powstanie Wielkopolskie

Inowrocław był zawsze polskim miastem.Od nadania praw miejskich poprzez wieki mimo zaborów, potopu, niewoli większość mieszkańców czuła związki z Polską i do niej tęskniła.Na przełomie XIX i XX wieku w mieście działał Robotniczy Związek Samokształceniowy kierowany przez krawca Ludwika Podemskiego i robotnika Antoniego Dembińskiego.Organizacja ta prowadziła ożywioną działalność patriotyczną.A jeszcze wcześniej powstało szereg innych stowarzyszeń, towarzystw i organizacji uświadamiających mieszkańców i mających duży wpływ na upowszechnianie pro polskich i patriotycznych nastrojów.I tutaj krótka lista tylko niektórych z nich: 1884 r powstało Polskie Towarzystwo Gimnastyczne Sokół, 1886r Polskie Towarzystwo Śpiewu "Moniuszko", 1888/1889r -ukazywało się czasopismo polskie "Głos Kujawski",1892r powstało Polskie Towarzystwo Kupieckie, 1893 r zorganizowano wydawnictwo, księgarnię i drukarnię oraz zaczęto wydawać codzienną polską gazetę "Dziennik Kujawski"-ukazywała się ona od 1X1893 do 3IX1939r.
W 1894 r powstało Katolickie Towarzystwo Robotników Polskich, a cztery lata później tajne Towarzystwo Tomasza Zana przeciwstawiające się akcji germanizacyjnej młodzieży polskiej.Było jeszcze Towarzystwo Samopomocy Naukowej zarówno Męskie jak i Żeńskie,pierwsze drużyny harcerskie oraz zorganizowane w 1918 r seminarium nauczycielskie. W tym samym roku zawiązał się Tajny Międzypartyjny Komitet Obywatelski, który przygotowywał do zbrojnego wystąpienia przeciwko władzy pruskiej.Trudno też pominąć drukarnię i wydawnictwo Stefana Knasta "Labor", które wydawało polskie książki i broszury oraz podręcznik dla Niemców do nauki języka polskiego oraz organizację "Szpon"(Sport, Zdrowie, Polskość- odrodzeniem narodu), kierowaną przez Bogdana Kwiecińskiego.Tych kilkanaście przykładów pokazuje już jaki potężny potencjał patriotyczny drzemał w społeczności inowrocławskiej.Mimo prześladowań pruskich rozwijało się w naszym mieście polskie życie kulturalne, społeczne, polityczne a także polski handel, rzemiosło i drobny przemysł.Dowodem wzmacniania się polskich wpływów były wyniki wyborów do parlamentu niemieckiego. W 1898r w inowrocławskim okręgu wyborczym na listę polską oddano 15 158 głosów a na listy niemieckie 5894 głosy, natomiast w wyborach w 1903r na listę polską głosowało 17283 wyborców, a na listy niemieckie 6998.Dzięki temu posłem z tego okręgu został znany działacz polski z Inowrocławia dr Józef Krzymiński-późniejszy Prezydent miasta.W 1917 r na terenie Inowrocławia powstała komórka Polskiej Organizacji Wojskowej, Która prowadziła ćwiczenia wojskowe i sprawnościowe wśród członków tajnie istniejących drużyn harcerskich.W jednej z akcji grupa polskich harcerzy oszpeciła znajdujące się w mieście niemieckie pomniki : Germanii na rynku, Wilhelma II na skwerze przed obecnym dworcem autobusowym i Fryderyka III  przed gmachem sądu.Potem nie wchodząc zbytnio w szczegóły powstała Rada Żołnierska, która wspólnie z Komitetem Obywatelskim utworzyła organ wykonawczy Rada Żołniersko-Robotniczo-Obywatelska składająca się z 6 Polaków i 4 Niemców. W wyniku dalszych działań do magistratu weszło 10 Polaków, a rada miejska została uzupełniona o 30 Polaków.potem następowało szereg szybkich zmian: Rada Ludowa miasta Inowrocławia, Powiatowa Rada Ludowa z dr Krzymińskim na czele, Tajny Komitet Wojskowy stworzony przez dążących do zbrojnego ruchu niepodległościowego m.i.n Józef Czapla,Władysław Juengst 4 i 5 grudnia z powodu niedostatków w zaopatrzeniu ludności doszło w mieście do rozruchów zakończonych rozstrzelaniem 4 Polaków.Aby zapobiec walkom i niepokojom Niemcy zgodzili się powołać Straż Obywatelską. W jej skład weszło 190 Polaków, 2 Niemców i 3 Żydów.Ich obowiązkiem było zabezpieczenie spokoju i porządku w mieście 29 grudnia na wiadomość o wybuchu powstania w Poznaniu odbyła się spontaniczna zakończona krwawo manifestacja ludności polskiej w Inowrocławiu.Zginął żołnierz niemiecki , a kilku Polaków zostało rannych 2 stycznia wybuchły następne walki, znowu były ofiary.
Jednak walczącemu miastu pośpieszyli z pomocą powstańcy pod dowództwem ppor.Pawła Cymsa.
Później dwie następne kompanie dowodzone przez kpt.Michała Zabdyra i ppor.Hrehorowicza.W dniu 5 stycznia skoncentrowane siły polskie przystąpiły do wyzwolenia miasta.około godz. 10 całe miasto z wyjątkiem koszar i dworca kolejowego znalazło się w rękach polskich.Otoczeni Niemcy po rozważeniu wszystkich za i przeciw zaproponowali rozejm i pertraktacje.W ich wyniku zgodzili się opuścić Inowrocław w dniu 6 stycznia 1919 roku.W walkach o wyzwolenie Inowrocławia poległo 47 powstańców i 6 osób cywilnych.Na skwerze przy ulicy Orłowskie uczczono powstańców pomnikiem wzniesionym 11 I 1969 roku w 50 rocznicę powstania według projektu Zofii Kann-Pocilowskiej.Ponadto uhonorowano pierwszego poległego powstańca Kwiatkowskiego nadając jego imię ulicy, inną przy parku solankowym nazwano Aleją Powstańców, Szkole podstawowej nr 15 a obecnie Zespołowi Szkół Integracyjnych nadano imię Powstańców Wlkp., także kpt. Cyms ma swoją ulicę.
To jest tylko jeden z wielu przykładów patriotyzmu mieszkańców Inowrocławia i regionu (Strzelno, Kruszwica, Mogilno,Trzemeszno,Gniezno,Witkowo,Gębice i inne pobliskie miejscowości) i ich chęci służenia Bogu i Ojczyźnie.Mam szczególną satysfakcję, że i w mojej rodzinie był powstaniec wielkopolski i złożył ojczyźnie największą ofiarę - swoje życie.Był nim najstarszy brat mojego taty Dominik Łaganowski, stosowna tablica o tym informująca znajduje się w kaplicy Mauzoleum Bohaterów Parafii na cmentarzu w Gębicach.
Polegli za wiarę i Ojczyznę,Niech spoczywają w Panu. Tak wyryto na tej tablicy.
Pamiętajmy jak ciężko nasza wolność i niepodległość była przez wieki wywalczana- szanujmy to.
Bo historia uczy że Polacy NIESTETY JEDNOCZĄ SIĘ TYLKO POD BATEM LUB KRÓTKOTRWALE W OBLICZU JAKIŚ TRAGEDII.
ZMIEŃMY TO KONIECZNIE, POKAŻMY ŻE MOŻEMY WIELE RAZEM ZROBIĆ DLA PRZYSZŁOŚCI NASZYCH DZIECI I NASZEJ OJCZYZNY.




Odnawiany obecnie pomnik Powstańców Wielkopolskich i jego otoczenie.
Wszystkie powstania, walki o niepodległość wsparcia tu dostały
Inowrocław, Kujawy, mają w tym wkład niemały
Teraz z wolności przez lata korzystamy
Pamiętajmy komu to zawdzięczamy
Dzieci  i wnuków z historią zapoznawajmy
Do miejsc pamięci zaprowadzajmy
Wspólne owoce czerpać będziemy.
I Polska nigdy nie zniknie z tej ziemi.


Pamiętajmy o bohaterach bo na to zasłużyli.Uczmy dzieci patriotyzmu, bo on pozwolił Polakom przetrwać lata niewoli i odzyskać wolność.Wielkie patriotyczne wartości zawsze prowadziły w dobrym kierunku:'Bóg, Honor i Ojczyzna".
Ja to wyssałem z "mlekiem ojca" i to samo starałem się przekazać memu synowi. 
Czy znamy poległych obrońców, powstańców
Czy pamiętamy bohaterów
Wieńce i kwiaty składają delegacje
Prezydenci, prezesi, organizacje
Ale kiedy dzieci pod żołnierskie mogiły zaprowadzimy
Pochylimy głowy, znicze zapalimy
Do czynów bohaterskich w opowiadaniach wrócimy
i patriotyzm w sercach dzieci zaszczepimy
Sprawimy, że na zawsze będą pamiętały
Komu zawdzięczają wolność i kraj piękny cały.
 Zebrało mi się dzisiaj na patriotyczny wieczór, ale myślę że warto.






Naród to kultura i patriotyzm, a to się nierozerwalnie wiąże.
     Tacie

Siwy, chudy, żylasty, zmarnowany
Na twarzy zmarszczkami gęsto przeorany
I tylko te oczy mądre, gorejące
Ciepłe, kochane jak dla ziemi słońce
On uczył mnie kochać przyrodę
On wszczepił patriotyzm gdym był jak pisklę młode
On wiersze wieszczów przytaczał
I do Boga twarz zawsze odwracał
Mówił, co znaczy miłość, honor i ojczyzna
I pokazał swoim życiem, że to dla niego nie pierwszyzna.
Przykład starszych, a zwłaszcza rodziców wiele znaczy pamiętajmy więc o Ojczyźnie i o tych co dla niej i naszej wolności walczyli i ginęli.
     Rodzicom…
Podarowali mi życie i wykształcenie
lepsze niż na uniwersytetach
W domowej uczelni, na wiejskich kompletach
Całe życie i pracę swoim dzieciom ofiarowali
Do szkoły i pracy ciągle ganiali
Ale tym przecież nam nie zaszkodzili
Miłość do kujawskiej ziemi i ojczyzny zaszczepili
Ich przykład życia piękny i wspaniały
Za wzór wnuki jeszcze będą miały.
W moim domu miał nam kto przekazać te wartości.Mimo ciężkiej pracy rodzice
Potrafili to zrobić.
Dowódca oddziałów, które przyniosły Inowrocławiowi wolność-ówczesny ppor.Paweł Cyms.
    Porucznikowi

Imienia Pawła Cymsa ulicę  mamy
czy wiecie co Jemu zawdzięczamy
On pierś w powstaniach nadstawiał
hitlerowcom podczas wojny się przeciwstawiał
Zawsze w obronie ojczyzny i polskości stawał
Choć nazwisko zmienić musiał, gdy rady nie dawał
Na ordery piersi brakowało
Choć to wszystko to i tak za mało
Teraz przez lata pamiętamy
kto przyniósł wolność w miasta bramy.


Kościół NMP"Ruina"w pobliżu pomnika Powstańców Wlkp.
 Ulica Biskupa Laubitza , wylotowa do Torunia.Z nią się krzyżuje ulica Orłowska przy której znajduje się pomnik( tu pomnik Św. Wojciecha, jednego z głównych patronów Polski).

Jak dziadowie i ojcowie do żłobka bieżymy
W Chrystusa Miłosiernego wszyscy wierzymy
Bóg, Honor, Ojczyzna
odwieczne Polaków zawołanie
To w naszych czasach
duże wyzwanie
Dzieci i Wnuki uczymy tego
Co na sztandarach pisze kolego
By po latach wszyscy wiedzieli
co w sercach żeśmy mieli
Gdzie orłów gniazda
tam ojczyzna nasza
Teraz i zawsze po kraniec świata.


Część cokołu z pomnika Fryderyka III , który leży sobie spokojnie do dziś nieopodal Sądu Rejonowego i Aresztu Śledczego.Relikt po pomniku Cesarza Prus Fryderyka III Hohenzollerna
żyjącego w latach 1831-1888 zniszczony został w styczniu 1919 roku przez mieszkańców Inowrocławia podczas Powstania Wielkopolskiego.Na pustym cokole pozbawionym sylwetki cesarza umieszczono w listopadzie 1928 roku płaskorzeźbę z popiersiem Marszałka Józefa Piłsudskiego wraz z następującym napisem " Budowniczemu zrębów Rzeczypospolitej, Odnowicielowi psychiki narodowej, uosobieniu twórczej siły i hartu polskiego Józefowi Piłsudskiemu w 10-cio letnią rocznicę zmartwychwstania Ojczyzny.Ino 11.11.1928"
8 września 1939 roku pomnik był świadkiem ostatniej walki garstki bohaterskich obrońców Inowrocławia w pobliskiej Szkole Wydziałowej przed żołnierzami z 337 pułku piechoty Wehrmachtu atakującego miasto. Ślady rykoszetów kul od niemieckiego ostrzału są widoczne na cokole do dziś..Popiersie marszałka brutalnie usunięto,ostrzelany budynek szkoły został spalony i później wraz z pomnikiem i znajdującą się tam piękną fontanną rozebrany.



Uliczka prowadząca do cokołu, w tle budynki sądu i aresztu.


Plac gdzie niegdyś stał pomnik Fryderyka III naprzeciwko gmachu sądu,kiedyś na tym placu znajdowała się Szkoła Wydziałowa.

Ci którzy przynieśli nam wolność.
                                                                               *** autobiograficznie***
Choć na mogileńskiej ziemi urodzony
Inowrocławiowi zostałem przeznaczony
Tutaj dostałem szansę by pisać, by tworzyć
historię przypomnieć, serce otworzyć
Kujawy, Wielkopolska to jedna kraina
Jedna tu dusza i serce nas trzyma
Jedyne powstanie się tutaj udało
Bo zgodne, mężne serce za tym stało
Tu gdzie brat ojca, na szańcu swe życie położył
Jam się uczył, pracował i tworzył
Teraz zadanie nasze na lata
Otworzyć Kujawy dla Polski, dla świata.
 Czuję się związany z tą ziemią, z jej historią i przyszłością, z tradycjami i teraźniejszością.

24 komentarze:

  1. Very nice post. I simply stumbled upon your blog and wished to mention that I have truly loved surfing
    around your weblog posts. In any case I'll be subscribing for your feed and I hope you write once more soon!
    Here is my website - GFI Norte

    OdpowiedzUsuń
  2. Your style is really unique compared to other folks I've read stuff from. I appreciate you for posting when you have the opportunity, Guess I'll just bookmark this page.


    Also visit my homepage; www.pregnancyhelper.in

    OdpowiedzUsuń
  3. Miło mi, że w tym wątku na końcu znajduje się fotografia KOMPANII WITKOWSKIEJ z 7 stycznia 1919 roku po cięzkich bojach o Inowrocław, pod dowództwem ppor. Pawła Cymsa. Kompanią dowodził ppor. Stanisław POŁCZYŃSKI z Witkowa, późniejszy kapitan w 59. pp wlkp., później 8 pp leg. w Lublinie, następnie ...KATYŃ! Będę ze sztandarem KOMPANII WITKOWSKIEJ wInie 27 XII na trasie POWROTU DOWÓDCY! To dla mnie zaszczyt. Grzegorz Musidlak

    OdpowiedzUsuń
  4. Mnie również miło poznać Pana i ciszę się że mogę dodać swoją cegiełkę do kultywowania tradycji powstańczych i patriotycznych. Pozdrawiam serdecznie. Jerzy Łaganowski- Kronikarz Jerzy

    OdpowiedzUsuń
  5. Nice blog here! Also your web site loads up very fast!
    What host are you using? Can I get your affiliate link to your host?
    I wish my site loaded up as fast as yours lol

    Also visit my web blog - free music downloads (twitter.com)

    OdpowiedzUsuń
  6. Hi there, You have done a fantastic job. I will certainly digg it and
    personally suggest to my friends. I'm confident they'll be benefited from this website.



    my site: Ocie

    OdpowiedzUsuń
  7. Hey very cool web site!! Guy .. Beautiful .. Wonderful ..
    I'll bookmark your blog and take the feeds additionally?
    I'm satisfied to seek out numerous helpful information right
    here in the post, we'd like develop more techniques on this
    regard, thanks for sharing. . . . . .

    Here is my weblog MirandaKDigiambattist

    OdpowiedzUsuń
  8. Hello There. I found your blog using msn. This is a
    really well written article. I will make sure to bookmark it
    and return to read more of your useful info. Thanks for the
    post. I will certainly return.

    Here is my web-site ElvinHCastanada

    OdpowiedzUsuń
  9. Excellent post. Keep posting such kind of information on your blog.
    Im really impressed by your blog.
    Hey there, You have done a fantastic job. I'll definitely digg it and in my
    opinion recommend to my friends. I'm confident they'll be
    benefited from this web site.

    My blog post: EdwinaWBrogglin

    OdpowiedzUsuń
  10. Spot on with this write-up, I honestly think this site needs a lot more attention. I'll probably be back again to read more, thanks for the info!



    Also visit my weblog :: ThresaUYung

    OdpowiedzUsuń
  11. Greate pieces. Keep posting such kind of info on your page.
    Im really impressed by it.
    Hello there, You've performed a fantastic job. I will definitely digg it and in my view recommend to my friends.

    I'm sure they will be benefited from this website.

    My web site - RoccoPJuares

    OdpowiedzUsuń
  12. Hello There. I discovered your blog using msn. This is a very well written article.
    I'll be sure to bookmark it and return to learn more of your useful
    info. Thanks for the post. I will certainly return.

    Here is my web-site DarlineEDopler

    OdpowiedzUsuń
  13. Excellent web site you have here.. It's difficult to find good quality writing like yours nowadays.
    I truly appreciate people like you! Take care!!

    my web site ... BernardinaYBurrough

    OdpowiedzUsuń
  14. Hi there, I discovered your blog by the use
    of Google at the same time as searching for a similar subject, your site came up, it appears to be like
    great. I have bookmarked it in my google bookmarks.

    Hi there, simply become aware of your blog thru Google,
    and located that it's truly informative. I am gonna be
    careful for brussels. I'll be grateful for those who continue this in future.
    Many other folks will probably be benefited from your writing.
    Cheers!

    Also visit my weblog - AlishiaECsizmadia

    OdpowiedzUsuń
  15. Good info. Lucky me I found your site by accident (stumbleupon).
    I have book marked it for later!

    Look at my webpage; quest bars

    OdpowiedzUsuń
  16. My brother recommended I might like thos web site.

    He was totally right. Thiss post actually made my day. You cann't imagine simply hhow much time
    I had spent for this info! Thanks!

    OdpowiedzUsuń
  17. That is a good tip particularly to those new to the blogosphere.

    Brief but very precise information… Many thanks for sharing this one.

    A must read post!

    OdpowiedzUsuń
  18. Good day! This is my first visit to your blog! We are a collection of
    volunteers and starting a new project in a community in the same niche.
    Your blog provided us useful information to work on. You have done a marvellous job!

    OdpowiedzUsuń
  19. No i mamy już setną rocznicę. Mój dziadek jako młody człowiek też ucestniczył w tym zwycięskim zrywie na terenie Inowrocławia - Józef Kaliski - http://powstancy-wielkopolscy.pl/

    OdpowiedzUsuń
  20. A motivating discussion is definitely worth comment.
    I do believe that you should write more about this subject, it might not be a taboo matter but typically people do not
    discuss such issues. To the next! Many thanks!!

    OdpowiedzUsuń
  21. What's up to every body, it's my first pay a visit of this weblog; this blog contains remarkable and
    really excellent material in support of visitors.

    OdpowiedzUsuń
  22. Just wish to say your article is as astonishing. The clarity
    in your post is simply nic and i could assume you're an expert on this subject.
    Well with your permission let me to grab yoour RSS feed to keep
    updated with forthcoming post. Thanks a million and
    pleasae keep up thee rewarding work.

    OdpowiedzUsuń
  23. Every weekend i used to visit this site, as i want enjoyment, for the reason that this this web site conations
    really pleasant funny material too.

    OdpowiedzUsuń
  24. Excelente ! Tem algum dicas para aspirantes a escritores?
    Eu sou esperando para iniciar meu próprio site em breve mas estou um pouco perdido
    em tudo. Você aconselhar começando com uma plataforma livre
    como o Wordpress ou ir para uma opção paga? Há tantos escolhas lá fora que eu
    sou totalmente oprimido... Qualquer recomendações ?

    Abençoe você !

    OdpowiedzUsuń

Dziękuję za opinie! Zachęcam do zapoznania się z pozostałą zawartością strony oraz dyskusji na poruszane tematy. Zapraszam ponownie!