Kto przybędzie do Askaukalis.....nowe rzeźby staną na Paterowym polu

 

Na plenerze rzeźbiarskim w Łojewie powstało 10 rzeźb o wysokości około 2 metrów, które staną w skansenie Askaukalis z czasów Szlaku Bursztynowego w Kruszy Zamkowej.

Jest więc ówczesny kowal, wykuwający narzędzia, broń, przedmioty użytkowe, woziwoda- dostarczyciel wody do picia, rzeźnik- pozyskujący mięso ze zwierząt hodowlanych, czy też łownych, stelmach (kołodziej)-wyrabiający koła, wozy do transportu, drwal (stolarz)-wycinający drzewa i wyrabiający z pozyskanego drewna przedmioty użytkowe, budowlane, naczynia.

Kobieta mieląca w żarnach ziarna zboża na mąkę, czy kaszę, inna dostarczająca do osady żywność, ptactwo ( hodowlane, lub upolowane przez myśliwych), tragarz z beczką na plecach (w niej być może sól, produkty żywnościowe, lub inne towary na wymianę handlową), jest i polityk, bo tych nigdy nie brakowało.....

Na jednym z poprzednich plenerów wyrzeźbiono 3 legionistów rzymskich.....

Ta rzeźba autorstwa Engelberta Weimanna stoi na terenie skansenu Askaukalis.

Już niedługo rzeźby z Łojewskiego pleneru staną w tym skansenie, ożywiając i uatrakcyjniając to historyczne miejsce.

Bursztynnik w Askaukalis.

Nadciągają do Askaukalis nowi mieszkańcy

jak piękne białe obłoki na błękitne niebo

ożywią plac przy starożytnej świątyni

gdyby jeszcze wśród nich był bursztynnik...

ale może jeszcze przed przyjazdem

wyrabia boskie z jantaru ozdoby

potem dołączy do innych

by w tym magicznym miejscu

dać świadectwo o Szlaku Bursztynowym.

Aby uzmysłowić wszystkim czym była Askaukalis, kto w niej przebywał i co się tutaj działo przedstawię pokrótce tą starożytną aglomerację.

Krzysztof Pater zapewne bardzo się ucieszy z nowych mieszkańców osady.

Na przełomie starej i nowej ery w wyniku ekspansji rzymskiej doszło do podziału Europy na dwa różne światy: cywilizacji antycznej i Barbaricum.
Granicę między nimi, na okres prawie 400 lat wyznaczają rzeki Dunaj i Ren.
Oba te światy połączone są jedną z najważniejszych dróg świata starożytnego- szlakiem bursztynowym. Prowadził on z Akwilei nad Morzem Śródziemnym- przez Kujawy_ ku południowemu wybrzeżu Bałtyku, zasobnemu w bursztyn.
Osada w Kruszy Zamkowej była naczelnym ośrodkiem rozległej aglomeracji.
Na wiązanym z nią obszarze odkryto ponad 140 różnych punktów osadniczych. Tworzą one kilka skupisk, każde składające się przynajmniej z jednej dużej osady (3-5 ha), kilku mniejszych( około1 ha ) oraz kilkunastu śladów różnorakiej eksploatacji gospodarczej, a także cmentarzysk i sanktuariów- obiektów kultu publicznego.
Takie skupiska osadnicze umiejscowione były w Łojewie-Sikorowie, Rąbinie-Solankach, Jacewie-Latkowie oraz w Przedbojewicach.
Zaopatrywały one emporium w Kruszy Zamkowej w produkty żywnościowe niezbędne do egzystencji dużego skupienia ludności miejscowej, jak i kupców, strażników i wszystkich innych podążających szlakiem bursztynowym.
Niektóre z nich produkowały towary służące do handlu wymiennego i pozyskiwania importów przywożonych z antycznego świata.
Inowrocław-Rąbin- sól, Jacewo-Łojewo- bursztyniarstwo i wyroby z poroża i Przedbojewice- prawdopodobnie szklarstwo ( to wymaga jeszcze potwierdzenia).
Przebieg szlaku bursztynowego w granicach tej niezwykłej aglomeracji jest dokładnie ustalony.
Główna jego trasa wiodła od Gopła wzdłuż doliny Smyrni przez Sławsko Wielkie i Kruszę Duchowną- do emporium w Kruszy Zamkowej z przeprawą przez Noteć i dalej przez Inowrocław-Rąbin i Solanki w kierunku Jacewa i Latkowa.
Wariant alternatywny prowadził od Kruszwicy wzdłuż doliny Noteci do przeprawy w Mątwach i dalej do Inowrocławia- Rąbina.
Ten cały wielki twór był doskonale zorganizowaną aglomeracją osadniczą, stolicą barbarzyńskiej Europy i to właśnie jest ten niezwykły fenomen Askaukalis.

Krótką analizę wypada zacząć od tytułowego ASKAUKALIS ( centralnej osady w Kruszy Zamkowej) , wielkiego 16 ha emporium handlowego położonego u południowych obrzeży miasta w pobliżu dzisiejszej Kruszy Zamkowej.Była to największa na Kujawach i nie tylko osada, centrum władzy i główny ośrodek handlu i kultu dla całego regionu, powierzchnia emporium była taka sama jak założonego kilkanaście wieków później przez Konradowica średniowiecznego inowrocławskiego grodu.

Pisał o tym emporium w swoim "Zarysie Geografii" Klaudiusz Ptolomeusz działający w egipskiej Aleksandrii ( naukowej stolicy ówczesnego świata) wielki badacz i geograf w II wieku n.e.

Tutaj też odkryto największy na terenie całego europejskiego Barbaricum (barbarzyńskich ziem  poza Imperium Rzymskim) skarb złożony ze 160 monet rzymskich i oprócz tego jeszcze innych np. celtyckich. 

Znajdowały się tam też sanktuaria naziemne i wziemne z budynkami świątyń, ofiarami ze zwierząt, szczątkami ludzi, naczynia ceramiczne, pozostałości po obróbce bursztynu,pracownia wytwarzająca grzebienie oraz ślady produkcji hutniczej.

Ważnym odkryciem są groby księżniczek (matki i córki) z unikalnym wyposażeniem i bardzo bogatą symboliką rytuału pogrzebowego, nie znajdują w tym analogii na naszym kontynencie.

MĄTWY- tam znajdowała się okresowo działająca osada związana z przeprawą przez Noteć z niewielkim cmentarzyskiem, małym sanktuarium i depozytem monet.
INOWROCŁAW- UL. POPOWICKA
Osada przy przeprawie przez Noteć naprzeciwko Kruszy Zamkowej egzystująca od II wieku p.n.e.- V wieku n.e.Kilkadziesiąt domostw i urządzeń gospodarczych: studni, pieców, piwniczek oraz licznych spichlerzy i stodół z zapasami zboża. Małe sanktuaria i obiekty obrzędowe, najpóźniejszy z IV wieku n.e.z wielkim głazem z obrabianą płaszczyzną- ołtarzem, pozostałości obróbki bursztynu oraz liczne importy rzymskie.
RĄBIN- SOLANKI

Rozległa osada 4-5 ha stosunkowo niedawno odkryta w dolince Słonego Rowu z ponad 30 domostwami z II- IV wieku n.e. w pobliżu dwie mniejsze oraz salina z unikalną tężnią- najstarszą w Europie (5 wielkich konstrukcji) , rowy, studnie, naturalne płytkie zbiorniki wylepione gliną, ponad 200 palenisk do odparowywania wody z solanki i pozyskiwania soli). Pracownia bursztyniarska, piece i urządzenia związane z produkcją żelaza i wapna, miejsce obrzędowe, w którym składano spalone szczątki ludzi i pozostałości wyposażenia w tym rozbitych naczyń wytworzonych w rzymskich prowincjach nad Renem. Odkryto tam także 4 cmentarzyska- na wszystkich groby z pochówkami szkieletowymi, a na dwóch kapliczki, depozyt monet greckich i późniejszych rzymskich oraz liczne importy przedmiotowe( przedmioty, ozdoby i wyposażenia przywiezione lub nabyte od obcych kupców).
W pobliżu druga osada i sanktuarium z ofiarami ze zwierząt i ludzi( dzieci) zlokalizowana w Solankach przy stawku.
JACEWO- LATKOWO
Kilka dużych osad zakładanych w okresie od II wieku p.n.e. do V wieku n.e.na obrzeżach bagien Kozłówki a tam pracownia bursztyniarska- pierwsza odkryta na obszarze Kujaw i całego Barbaricum. Usytuowana była w obrębie domu, datowanego na III wiek. Pozostałości poprodukcyjne składały się z około 5000 baryłek surowca, półwytworów paciorków z różnych faz obróbki oraz najliczniejszych drobnych ścinków i pojedynczych gotowych paciorków, warsztat obróbki poroża, pozostałości obróbki hutniczej, importy rzymskie, obiekty obrzędowe.
Oprócz pracowni bursztyniarskiej w Jacewie odkryto później kolejne m.in. w Łojewie, Inowrocławiu, Gąskach, Wierzchosławicach, Konarach i w Janowicach koło Włocławka.
Kujawskie pracownie bursztyniarskie stanowią 2/3 wszystkich tego typu obiektów znanych z obszaru całego Barbarricum.
Aglomerację Askaukalis można nazwać więc bursztynową stolicą, Bursztynowym Emporium i to jest kolejny fenomen tego niezwykłego miejsca.
ŁOJEWO- SIKOROWO-SZYMBORZE
Zespół dużych osad rozciągających wzdłuż doliny Parchani i jeziora Szarlej funkcjonujących kolejno w okresie II w. p.n.e. - V w.n.e. pracownia bursztyniarska, liczne importy rzymskie, obiekty obrzędowe ( ofiary ze zwierząt).
Szymborze- największe na Kujawach cmentarzysko użytkowane przez kilkaset lat, niestety prawie doszczętnie zniszczone przez wielowiekową eksploatację piasku.
TO TYLKO WYBRANE NAJWIĘKSZE OSADY W REJONIE NASZEGO MIASTA- a w ogóle stwierdzono w Inowrocławiu i okolicach 140 punktów osadniczych różnej wielkości w opisywanym okresie dziejów- to jest niesamowite tym bardziej że jeszcze niedawno nie mówiło się o tym wcale.
Poniżej plan pokazujący położenie Askaukalis i otaczających go innych osad w tym okresie.

Czerwone owale to osady 2-5 ha, zakreskowany owal to emporium Askaukalis, czerwone zamalowane kółka osady 1 ha i mniejsze.Jak widać na tej mapie było to bardzo bogate osadnictwo, wiele osad, warsztatów rzemieślniczych i śladów innej aktywności w tym starożytnym okresie naszych dziejów.Wszystkie te osady powstały i rozwijały się dzięki Askaukalis, a sama Askaukalis trwała, rozwijała się i kwitła dzięki tym "satelitom" z którymi tworzyła wielką aglomerację, taki swoisty ówczesny ZIT.

Kogo więc najbardziej brakuje pośród stworzonych rzeźb?

Bez wątpienia bursztynnika, czyli rzemieślnika prowadzącego pracownię obróbki bursztynu, bo przecież kujawskie pracownie bursztyniarskie stanowią 2/3 wszystkich tego typu obiektów znanych z obszaru całego Barbaricum.

Nie zapomniały o nim malarki uczestniczące w plenerze w Łojewie, ale rzeźby tej niezwykle ważnej, sztandarowej wręcz postaci w tematyce Szlaku Bursztynowego i Askaukalis się nie doczekaliśmy.

Ważnym towarem w wymianie handlowej była sól, byli więc ludzie warzący ją w salinach (o odkryciu takiej na Rąbinie pisałem powyżej).

Foto Ino-online, rysował Jaroslaw "Jaro" Wojtasiński. 

Inne wartościowe towary handlowe to:

- skóry zwierzęce, a więc myśliwi, ludzie zajmujący się wyprawianiem skór (garbarze)

- miód, więc  bartnicy 

- naczynia- garncarze, ceramicy

- wyroby z kości i rogów- rzemieślnicy prowadzący takie warsztaty

- przedmioty z brązu, żelaza, szkła- hutnicy i rzemieślnicy produkujący przedmioty użytkowe, broń, zbroje, ozdoby z tych surowców.

- tkaniny- tkaczki, tkacze, prządki

- uprząż dla wołów i koni-ówcześni rymarze 

- łuki, strzały do nich, kołczany- a więc ich wytwórcy no i oczywiście łucznicy......

-wszelakie produkty żywnościowe, czyli rolnicy, hodowcy zwierząt, rybacy....o bartnikach i myśliwych już było....

Jak więc widać można by jeszcze sporo postaci do Askaukalis porzeźbić i bardziej zaludnić tą osadę leżącą w malowniczym miejscu w pobliżu Noteci.

Może kolejny plener jeszcze poświęcić tej tematyce określając jakie postacie mają powstać.