Lokacja miasta

Inowrocław od XII wieku był już obronnym grodem kasztelańskim, ale prawdziwy dynamiczny rozwój grodu nastąpił gdy Kazimierz Kujawski syn księcia Konrada Mazowieckiego otrzymał pod panowanie księstwo kujawskie i na jego stolicę i swoją siedzibę obrał Inowrocław.Następnie prawdopodobnie w 1237-1238 roku wytyczył na nowym miejscu swoje nowe miasto i nadał mu prawa miejskie,na prawie magdeburskim. Swój gród ulokował na wzgórzu na nowym miejscu, osadę z targiem i kościołem(Ruina) pozostawiając poza murami miasta.Nazwa starej osady utrzymała się przez wieki jako Stare Miasto.W skład nowego miasta weszła jedynie część dawnego grodu opolnego w rejonie dzisiejszej ulicy Rzeźnickiej.Planując miasto od początku podzielił je na dwie niejednakowej wielkości części.Pierwsza część  od północy otoczona murem i fosą to zamek i cały kompleks budowli książęcych.Zamek składał się prawdopodobnie w/g zachowanych opisów z wieży ostatniej obrony oraz domu głównego zwanego w Inowrocławiu kamienicą wielką. W jej dwóch dolnych kondygnacjach znajdowały się pomieszczenia gospodarcze, wyżej były dwa piętra reprezentacyjne.
Zamek był więc prawdopodobnie kompleksem wolno stojących budowli otoczonych fosą i wałem nad którym rozpoczęto budowę muru obronnego.Konradowic potrafił skorzystać z dobrych wzorców i wiele pomysłów budowlanych i organizacyjnych podpatrzył we Wrocławiu u  księcia Henryka II Pobożnego, ojca swojej małżonki Konstancji.Prawdopodobnie zamek był kopią siedziby wrocławskiego księcia.Wzorując się też na swoim teściu książę Kazimierz sprowadził w 1238 roku do Inowrocławia Franciszkanów i wybudował im na przeciwko swojej siedziby klasztor i następnie kościół.Bardzo mała odległość między obiema okazałymi budowlami, oddzielenie ich od miasta murem i funkcjonalne powiązanie ich: np. goście książęcy zatrzymywali się w klasztorze pozwala uznać je za jedną całość.Wjazd do części zamkowej prowadził przez Bramę Bydgoską.Cały ten kompleks razem został przezornie zaprojektowany jako jedna twierdza.Roli zakonu Franciszkanów w Inowrocławiu zamierzam poświęcić oddzielny obszerny post bo na to bez wątpienia zasługują, choć trochę na ten temat w "Kronikach" już przecież było.Do drugiej mieszkalnej części prowadziła dzisiejsza ulica Królowej Jadwigi(wytyczył ją już książę założyciel), dochodziła ona do Rynku.
W momencie lokacji rynek był największym placem miejskim w Polsce o długości i szerokości po 130 metrów.Na rynku wybudowano nowy kościół Św. Mikołaja najpierw drewniany, a po spaleniu podczas najazdu księcia pomorskiego Świętopełka imponujący murowany.Tuż za Bramą Toruńską książę Kazimierz wybudował kościół i szpital( tak, tak w XIII wieku )  Św. Ducha.Nazwa ta przetrwała w tradycji 8 wieków mimo zmian , w okresie socjalizmu ul. Juliana Marchlewskiego i znowu wróciła, choć wielu inowrocławian do dziś nie wie skąd się wzięła. Imponujące było założenie Inowrocławia, którego obszar wewnątrz murów obronnych 16 ha dwukrotnie przewyższał pobliski Toruń zaraz po lokacji w obecnym miejscu w 1236 roku.
Odwaga i niesamowity rozmach urbanistyczny Kazimierza Kujawskiego zasługuje na jakąś szczególną formę upamiętnienia jego postaci. Myślę że czas najwyższy to zrobić- książę na to zasłużył.
 

     Kazimierzowi

Książę, to tutaj siedzibę sobie obrałeś

Temu miastu zamek i klasztor dałeś.

Franciszkanów sprowadziłeś,

Kościoły i szpital po sobie zostawiłeś.

Gród i jego rynek wspaniały

Długo przypominały dni Twojej chwały.

O jednej koronie dla Polski myślałeś

To tutaj małego Łokietka wychowywałeś.

Inowrocławiu, dlaczego po wiekach

Już nie pamiętasz tego człowieka?

Pieczęć księcia Kazimierza Konradowica Kujawskiego.
 

Dzięki ci Kazimierzu za grodu powstanie

Za plany wspaniałe, rozmach i uznanie

Herb dla miasta przez Ciebie obrany

Został do dziś prawie bez zmiany

To twoje miasto było wielkie i potężne

To w twoich czasach jego dzieje mężne

Wspomnienia o tym do dziś zostały

Wracać możemy do dni największej chwały.

***

Wspomnienie tylko po zamku zostało

Żadnych murów, ruin nawet, tylko opisy i to mało

Szkoda bo już przez księcia założyciela wzniesiony został

I miejscem urodzenia króla Łokietka się stał

Kazimierz Wielki dodał mu blasku

Murem ceglanym zamek i gród obudował

Aby Krzyżakom przeszkodą stawał na szlaku

I Ojczyznę w bezpieczeństwie zachował

Wielkie pokojowe narady tu się odbywały

I rady królewskie swe miejsce miały

 Zamek Jagiełły był ulubioną miejscówką

Lud go tu wielbił i nie żałował przychówku.

Skończył niestety nasz zamek tragicznie

Dając cegłę na prusackie koszary kawaleryjskie.

To nie jest widok na nasz zamek, ale ponieważ nie ma jego żadnej formy wizualnej tylko opisy min. Jana Długosza to zastępczy trick aby uzmysłowić. że okazały zamek mieliśmy w naszym mieście.

 

Gdy rekonstrukcja starego, średniowiecznego grodu stanie

Pod resztkami murów obronnych miejsce swe dostanie

Potęgę warowną miasta przypomni

O figury książąt, królów, ważnych osobistości

miejsce się upomni

I zobaczymy zdziwione tym widokiem twarze

Gdy taka przeszłość miasta się ukaże

W jednym miejscu to wszystko zgromadzone

Efekt piorunujący, musi być zauważone

Fajni są żacy, wiewiórki, piękne są fontann uroki

Ale największa siła tkwi w dziejach tej ziemi

Dzięki jej historii wiemy

Dlaczego jesteśmy Kujawiakami i tu żyjemy

I mieszkańcy innych stron w Polsce niech się dowiedzą

Że Inowrocław był przez wieki dla kraju obronną twierdzą

***

Przy klasztorze franciszkańskim

Ten co go stworzył powinien stanąć

Na koniu w galopie swój miecz wznieść

W światłach na całe miasto zabłysnąć

Jak wtedy gdy gród ten śpiewał mu pieśń

Sprowadził tu zakonników, siedzibę im zbudował

Konstancja wzorce z Wrocławia mężowi dała

Swego syna na króla tu wychował

Eufrozyna dzielnie mu w tym pomagała

Henryk  Pobożny  pomocą służył

Jak zamek zbudować i do czego zakonu użyć.

Klasztor i kościół Franciszkanów.

Gdy książę Władysław z synem w Kruszwicy się pobił

Z Inowrocławia siedzibę swą zrobił

Ważność osady szybko wzrastała

Wszak kościół, targi i warzelnię soli miała

Konratowic jednak dopiero z osady gród uczynił

I przez kilka wieków strategiczną warownią była

Niestety nikt tego dzisiaj nie docenił

Pamięć dla księcia nie była miła.

***

Jak wielki urbanista to zaprojektował

Wielki przestronny Rynek nie powstydziłby się Europy

Książę gród do wielkiej przyszłości szykował

Siatka ulic, umocnienia, kawał dobrej roboty

Zamek, klasztor i przy boku Franciszkanie

Kancelaria, pertraktacje, układy, wywiad to dla nich zadanie

Kontrowersyjne unie to tylko polityka

Osłabienie wrogów, przyszłość kraju, taktyka

Skrzywdzony, błędnie oceniany, nie doczekał chwały

A szkoda w wielkość miasta miał wkład niemały.

Kazimierzu gdybyś zobaczył to miasto dziś

Uśmiechnąłbyś się czy zapłakał

Na wielkie i znaczące je zaplanowałeś

Teraz jest jakieś niepozorne, małe

Z wielką odwagą, rozmachem je stworzyłeś

Dziś nasze projekty są dziwnie oszczędne

Oku niemiłe

Królowie i książęta zjazdy tu urządzali, często gościli

Teraz bywają różne osobistości, ale czy się któryś z nich wychyli

Mieliśmy największy w Polsce plac miejski

Teraz są Solanki jak teatr anielski

Graniczną ostoją polskości byliśmy

Dzisiaj kulturą nieco do tego nawiązaliśmy

Nie wstydźmy się tego, że już nie jesteśmy potęgą

Ale pracujmy, twórzmy, wykażmy się głową tęgą

Ożywmy to miasto, dajmy ludziom nadzieję

Niech widzą, że tu coś się wreszcie dzieje

Nie bójmy się dużych, odważnych projektów

Niech wszędzie wiedzą, że Kujawiak to nie byle kto.