Inowrocławskie Termopile......

30 sierpnia 2014 roku pisałem o pierwszych dniach września 1939 roku w Inowrocławiu, o obronie miasta, bohaterstwie nastolatków w harcerskich mundurach i Straży Obywatelskiej, którzy nie mając najmniejszych szans stanęli w obronie miasta.

Honor, patriotyzm i narodowa duma nie pozwalała im poddać się bez walki......

Przed wybuchem II wojny światowej w Inowrocławiu zawiązała się bliska współpraca społeczeństwa z miejscowym garnizonem wojskowym. W październiku 1938 roku mieszkańcy Inowrocławia ufundowali sztandary dla stacjonujących w mieście 4 Pułku Artylerii Lekkiej i 59 Pułku Piechoty Wielkopolskiej. Obu pułkom nadano też honorowe obywatelstwo miasta.Okazją do manifestacji na rzecz wojska stawały się także powroty z manewrów oddziałów do koszar.Jak wielkie to było poparcie i przywiązanie do naszego wojska może świadczyć to co zdarzyło się 18 września 1937 roku kiedy około 10 tysięcy inowrocławian witało powracających z manewrów żołnierzy i manifestowało swoje przywiązanie do polskiej armii.Podobnie bliskie więzi istniały między społeczeństwem a utworzonym we wrześniu 1938 roku oddziałem Obrony Narodowej.
Począwszy od 1936 roku ludność Inowrocławia ofiarnie popierała Fundusz Obrony Narodowej, składając na ten cel znaczne kwoty. Tylko we wrześniu tego roku zebrano w Inowrocławiu i przekazano na FON 10 000 zł, w roku następnym 16 295 zł, a w powiecie inowrocławskim 10 114 zł. Zebrane sumy przeznaczono na zakup uzbrojenia dla armii : karabinów maszynowych, szabel itp.
Rok 1939 rozpoczął się w Inowrocławiu pod znakiem wzrastającego napięcia między ludnością polską a niemiecką oraz spotęgowanych przygotowań do obrony miasta.
W dniu 30 sierpnia 1939 roku ogłoszono powszechną mobilizację w Polsce, w naszym mieście przebiegała ona sprawnie i spokojnie.

1 września 1939 roku Niemcy hitlerowskie napadły na Polskę, rozpoczęła się II wojna światowa.

Przez pierwsze dwa dni wojny przewinęła się przez Inowrocław wielka fala uchodźców z regionu Wyrzyska i Nakła, w związku z tym poczyniono przygotowania do ewakuacji władz miejskich i powiatowych.

3 września 1939 roku, w niedzielę nastąpiło bombardowanie Inowrocławia o godzinie 8:00 rano. Były pierwsze ofiary w ludziach, bombardowano koszary, elektrownie,budynki mieszkalne. W następnych dniach naloty na miasto powtarzały się i ich celem były gmachy użyteczności publicznej, dworzec kolejowy, atakowano też tłumy uchodźców na odkrytej przestrzeni, tak zginęło około 50 osób na szosie bydgoskiej.4 IX na polecenie władz wojewódzkich miasto opuścili prezydent Apolinary Jankowski oraz wiceprezydent Juengst zabierając ze sobą skrzynie z tajnymi aktami. Ewakuowała się także policja, jej funkcje przejęły oddziały PW i Straży Obywatelskiej.

W dniu 7 IX do rejonu Inowrocławia przybyła 26 Dywizja Piechoty, wchodząca w skład Grupy Operacyjnej gen. Zdzisława Przyjałkowskiego.
Do Inowrocławia skierowano 18 Pułk piechoty, który wchodził w skład tej dywizji.
W godzinach wieczornych 26 i 15 dywizja piechoty rozpoczęły marsz na południe do linii Radziejów- Sędzin- Zakrzewo, gdzie miała nastąpić koncentracja sił polskich.W momencie wycofywania się polskich wojsk z rejonu Inowrocławia inowrocławscy Niemcy rozpoczęli akcję wymierzoną przeciwko oddziałom polskim.Dywersanci niemieccy w wielu punktach miasta otworzyli ogień do polskich oddziałów.W szeregach polskich odnotowano straty w ludziach, a dowódca 18 pułku piechoty ppłk. Majewski był zmuszony użyć wojska do zlikwidowania dywersji.
Nadszedł tragiczny dla Inowrocławia 8 września 1939 roku, w tym dniu wycofały się ostatnie oddziały wojska polskiego. Na straży bezbronnego miasta pozostała grupa około 100 osób, składająca się z harcerzy, członków oddziałów PW, powstańców wielkopolskich oraz kilku żołnierzy.
I właśnie tej garstce jest poświęcony ten artykuł w 73 rocznicę wybuchy najstraszniejszej z wojen.
Tej grupce patriotów, która ostrzelała niemieckie auta zwiadowcze, zmusiła do odwrotu niemieckie auto pancerne należy się wielki szacunek za bezgraniczną wręcz odwagę i patriotyzm.

Przeciw wkraczającym oddziałom niemieckim wystąpiła Straż Obywatelska, wśród których znajdowali się uczniowie inowrocławskich szkół, biorący udział w obronie miasta.Ogień karabinów maszynowych i wybuchy ręcznych granatów przywitały Niemców od strony wieży kościoła Matki Boskiej oraz z budynku Szkoły Wydziałowej im. Józefa Piłsudskiego, u zbiegu ulic Sienkiewicza i Narutowicza.Nie mogło to wprawdzie zatrzymać niemieckiej inwazji ale trzeba docenić to bohaterstwo garstki obrońców i walkę do ostatniego naboju.

W godzinach popołudniowych Inowrocław został zajęty przez niemieckiego okupanta.

Dzień 8 września 1939 roku zapoczątkował dla Inowrocławia i jego polskich mieszkańców długi i bolesny okres okupacji hitlerowskiej.

Niszczenie wszystkiego co polskie, prześladowanie ludności, akty terroru wobec niej stały się zdarzenia powszechnymi, codziennymi.

W listopadzie 1939 roku rozpoczęło się masowe wysiedlanie Polaków.

Z Inowrocławia wysiedlono ponad 18 000 mieszkańców, na przymusowe roboty wywieziono w głąb Rzeszy ponad 5 000 osób, w tym dużą liczbę dzieci młodzieży.

Gestapo, służba bezpieczeństwa i Selbstschutz szalały doprowadzając do ciągłych aresztowań, wywózek i masowych rozstrzeliwań.

Później były obozy pracy i obóz przejściowy na Błoniu, który był właściwie obozem koncentracyjnym.

W czasie okupacji życie polskie zostało prawie całkowicie zahamowane, a miasto podobnie jak w czasie zaboru pruskiego w latach 1904-1918 zmieniło nazwę na Hohensalza.

W tamtym poście porównałem obronę Inowrocławia do obrony Westerplatte i napisałem taki wiersz:

Inowrocławskie Westerplatte w Wydziałowej Szkole

Starte przez hitlerowców z powierzchni ziemi

Na tym skwerze gdzie czcimy poległych bohaterów

Oddajmy pokłon obrońcom i wyzwolicielom

Wspomnieć wypada tych chłopców odwagę

Ich gorące biało- czerwone serca w oknach szkoły

Ze sterczącymi przy głowach lufami karabinów

Bronią Ojczyzny, takich Kujawy zawsze miały synów.

Łukasz Oliwkowski z III LO im. Królowej Jadwigi poszedł jeszcze dalej przyrównując wrześniowe wydarzenia w Wydziałowej Szkole do bitwy pod Termopilami.
Przygotowuje on wraz z uczniami inowrocławskich liceów rekonstrukcję historyczną tego wydarzenia pod tytułem Inowrocławskie Termopile, która 7 września odbędzie się na Skwerze Obrońców Inowrocławia.

Napadli nasze miasto 

kujawskie pułki ruszyły wcześniej bronić stolicy

złowrogo zawarczało niebo

czarne krzyże na kadłubach samolotów

straszyły jak niegdyś na białych rycerskich płaszczach

oblegających Inowrocław

gromadka nastolatków w harcerskich mundurach

i Straż Obywatelska stanęła do obrony

nie było ich wielu

lecz honor i patriotyzm nie pozwalał

oddać miasta bez walki

Szkoła Wydziałowa

niezwykły szaniec

Inowrocławskie Termopile

tam się bronili do ostatniego naboju

skromna, mała tablica z brązu

tę szkołę przedstawiająca

przypomina bohaterską chwilę

trochę mało.......

historyczna ścieżka wynagrodzić to może

jak stacja drogi krzyżowej

przypomni wrześniowy heroizm

cywilów i harcerskiej młodzi.

Niedaleko od skweru inne pamiątki wojennych , nieco późniejszych wydarzeń, ślady po " makabrycznej nocy" w inowrocławskim więzieniu.