Bitwa pod Mątwami- warto, czy nie warto

Wielokrotnie na łamach tych kronik pisałem o bitwie pod Mątwami, dzisiejszy felieton będzie kompilacją poprzednich artykułów na ten temat.
W związku z kolejnymi rocznicami bitwy na inowrocławskich portalach odżywa dyskusja na temat tego czy warto o niej przypominać i czy to niechlubne i krwawe wydarzenie powinno być jakoś upamiętnione.
W bitwie poległa śmietanka polskiego rycerstwa, najlepsi żołnierze Stefana Czarnieckiego i chyba coś im się od Ojczyzny należy.
Na początek przypomnę okoliczności bitwy i sytuację w kraju w tamtym okresie.

Cóż się działo tego feralnego 1666 roku ? Kto z kim walczył i o co w tym wszystkim chodziło?

Bitwa pod Mątwami miała miejsce 13 lipca 1666 roku nad Notecią pod Inowrocławiem starły się wojska królewskie Jana Kazimierza w sile ok.17-21 tysięcy żołnierzy jazdy, dragonii, piechoty i 30 dział pod faktycznym dowództwem świeżo mianowanego hetmana polnego koronnego Jana Sobieskiego wspomaganym przez dwóch innych wybitnych dowódców: hetmana wielkiego koronnego Stanisława Rewerę Potockiego i hetmana polnego litewskiego Michała Kazimierza Paca z wojskami zbuntowanego przeciw królowi byłego hetmana polnego koronnego, księcia Jerzego Sebastiana Lubomirskiego wspomaganego przez marszałka związkowego Adama Ustrzyckiego, dowodzącego pospolitym ruszeniem z Wielkopolski Krzysztofem Grzymułtowskim, pospolitym ruszeniem z Małopolski Stanisławem Warszyckim i Achacym Pisarskim w łącznej sile ok.15- 16 tysięcy żołnierzy i 10 działek.

Książę Jerzy Lubomirski przywódca rokoszu przeciw królowi był jeszcze niedawno przed bitwą hetmanem polnym koronnym, bohaterem walk z armią rosyjsko- kozacką, niezwykle zdolnym i ambitnym człowiekiem, odważnym żołnierzem, świetnym kawalerzystą, zręcznym politykiem, brakuje słów aby opisać wszystkie jego przymioty.W 1660 roku pod Słobotyszczami wspólnie ze Stanisławem Rewerą Potockim pobili blisko stutysięczną armię rosyjsko- kozacką dysponując czterokrotnie mniejszymi siłami, po czym wrócił pod Cudnów gdzie pobił i zmusił do poddania pięćdziesięciotysięczne oddziały Wasyla Szeremietiewa.Wielokrotnie wykazywał się talentem wielkiego wodza i taktyka.

Generalnie był przeciwnikiem polityki prowadzonej przez króla Jana Kazimierza i jego dwór.Podczas walk z Rosjanami i kozakami, Węgrami Rakoczego i Szwedami podczas potopu wykazał się talentem wielkiego wodza i odwagą m.i.n podczas bitew pod Zborowem (1649 r ) i Beresteczkiem (1651 r) i król wiele mu zawdzięczał, jednak wieloletnie waśnie, spory i procesy sądowe doprowadziły do tego że książę, największy oportunista królewskiej polityki został pozbawiony wszystkich godności, urzędów i majątku.Wygnany za granicę tam szukał poparcia wśród wrogów Rzeczypospolitej. Z 800 najemnikami wrócił do kraju w 1665 roku i szybko zdobywał poparcie wśród wojska i szlachty, które bardzo ceniło sławnego dowódcę.Latem 1665 roku gromadząc spore siły rozpoczął walki prowadząc politykę szarpanej wojny podjazdowej.Unikał walnej bitwy i stosując wiele wybitnych, wysublimowanych sztuczek kawaleryjskich wygrywał dużo drobnych potyczek.Natomiast król Jan Kazimierz dysponując większymi siłami dążył do walnej bitwy, która rozstrzygnęła by losy tej bratobójczej wojny na jego korzyść 5-6 lipca wojska Lubomirskiego stanęły obozem nad zabagnioną doliną Noteci od Pakości do Mątew w sile 10 000 wojsk zaciężnych i 6 000 pospolitego ruszenia. Po stronie rokoszan były siły pospolitego ruszenia z województwa Inowrocławskiego i Kujawsko- Brzeskiego.

Król Jan Kazimierz wbrew wizerunkowi przedstawionemu w "Potopie" naszego wielkiego pisarza Henryka Sienkiewicza nie był dobrym władcą ani jako polityk, ani jako dowódca wojskowy.

Chluby mu nie przyniosła wyprawa pod Zbaraż, która omal nie stała się jego ostatnią. Dał się zaskoczyć przeciwnikowi pod Zborowem i zamiast ratować załogę twierdzy w Zbarażu sam znalazł się w śmiertelnym okrążeniu i tylko fortel z przekupieniem chana krymskich tatarów wspomagających Chmielnickiego, pozwolił im wydostać się z pułapki.Następna wyprawa pod Żwaniec zakończyła się z podobnym skutkiem. Potem był potop szwedzki i przegrany i opuszczony przez wszystkich Jan Kazimierz zbiegł na Śląsk.Uratował go słynny wódz Stefan Czarniecki, który prowadząc wojnę szarpaną skutecznie wykrwawił siły przeciwnika.Wielkim przełomem w wojnie ze Szwedami stało się oblężenie świętego dla każdego Polaka klasztoru jasnogórskiego. Roznieciło to w narodzie żar nienawiści do protestanckiego agresora.Skruszeni magnaci, szlachta i wojsko wracali pod skrzydła prawowitego władcy a ziemie zdobyte przez Szwedów z taką łatwości stały się dla nich i ich sojuszników śmiertelną pułapką.Król, w podzięce za cudowną odmianę, złożył we Lwowie słynne śluby, w których deklarował m.in.poprawę bytu chłopów.Jednak gdy wielkimi krokami zbliżało się zwycięstwo, raczył zapomnieć o przelanej przez nich krwi i swoich przyrzeczeniach. Pamięć wielokrotnie nie była najsilniejszą stroną Jana Kazimierza i nie dopisywała mu w wielu podobnych sytuacjach.Zniszczenia poniesione przez Rzeczypospolitą podczas krwawych wojen na kilku frontach były niczym wobec spustoszeń, jakie rządy tego króla przyniosły w sferze politycznej i ustrojowej.W 1657 roku podpisał fatalne dla kraju traktaty welawsko- bydgoskie zwalniające Prusy z lenna, późniejszego sprawcy rozbiorów Polski i ośrodkiem zjednoczenia Niemiec.Także w polityce wewnętrznej popełniał kardynalne błędy kierowany względami czysto osobistymi i zazdrością doprowadził do skłócenia największych magnatów i dowódców wojskowych.Uporczywie odmawiał buławy wielkiej Radziwiłłowi, następnie hetmanem polnym uczynił jego politycznego wroga co popchnęło księcia do zerwania sejmu i później do knowań ze Szwedami.Podobnie postąpił z księciem Lubomirskim, czy podkanclerzym Hieronimem Radziejowskim których skazał na infamię."Żaden król tyle nie przyczynił państwu, ile ten stracił przez złe i gwałtowne rady i podejrzenia.Rzadki senator , który by nie miał osobistej urazy"- mówił wojewoda łęczycki Jan Leszczyński.Ciągle marzył o koronie szwedzkiej i cenił ją wyżej od polskiej, nie interesował się w ogóle sprawami państwowymi. Doznawał niepowodzeń nawet w drobnych sprawach i tym bardziej nie udawało mu się odnieść sukcesu w przypadku przedsięwzięć o wielkim, często nawet dziejowym znaczeniu.Nie powiodło się stworzenie Rzeczypospolitej trzech narodów.Ukraina uległa podziałowi. Nie udało się przeprowadzić reform państwowych. Chodziło o zniesienie "liberum veto", głosowanie sejmowe większością głosów,, ograniczenie władzy hetmanów, wybór następcy za życia króla.Dwór chciał zagwarantować koronę Polski jednemu z książąt francuskich.Uznano to za zamach na wolność szlachecką i szlachecka opozycja łatwo storpedowała plany reform mówiąc że dążą one do wprowadzenia królewskiego absolutyzmu.I właśnie te królewskie plany doprowadziły do wybuchu największego w dziejach rokoszu pod przywództwem księcia Jerzego Lubomirskiego.

Król miał fatalną opinię i już współcześni odczytywali jego inicjały:Initium Calamitatis Regni- Początek Klęski Królestwa.

Wystąpienie Lubomirskiego było w jego rozumieniu rozpaczliwą próbą ratowania Rzeczypospolitej.

W takich okolicznościach doszło do tej najbardziej krwawej bitwy domowej w naszych dziejach.

12 lipca podjazdy królewskie dotarły w rejon Mątew, w pobliżu oddziały rokoszan w sile ok. 800 żołnierzy strzegły długiego, wąskiego, głębokiego brodu przez Noteć z jednym drewnianym mostem.

Po krótkiej walce most i bród został opanowany przez wojska królewskie i jeńcy wzięci do niewoli.

W odpowiedzi rokoszanie pod dowództwem Grzymułtowskiego w sile ok. 2000 przeprawili się przez Noteć, przedostali się pod sam obóz królewski i wzięli do niewoli kilkudziesięciu żołnierzy.

Nazajutrz król zarządził pościg za wrogiem.Około 2:30 oddziały wyruszyły z obozu, a około 6;00 odziały litewskie we mgle przeprawiły się na drugi brzeg i rozpoczęły się pierwsze walki harcowników ( pojedyncze pojedynki ).Około godziny 8:00na wzgórze w Kruszy Duchownej przybył król i hetmani, zwołano Radę Wojenną.Litwinom Paca udało się w boju zepchnąć wojska rokoszan - jazdę pod dowództwem rotmistrza Jana Zarudnego. Zarudny po odwrocie schronił się za wzgórzem mątewskimi wysłał gońców do Pakości z informacją o przeprawie wojsk królewskich.Król powiadomiony o pierwszym sukcesie posłał posłów do Lubomirskiego z wyrazami szacunku i przyjaźni. Wraz z posłami przeprawiało się około dwustu dragonów, regiment rajtarii z działkami, nieco później pułk jazdy Modrzejewskiego w sile około 500,dwa tysiące ośmiuset dragonów, dwa pułki jazdy Sieniawskiego i na końcu ciężka jazda polska Sobieskiego, który przeprawiał się na samym końcu.Tymczasem Zarudny ukryty na pobliskich wzgórzach doczekał się znacznych posiłków, które niedostrzeżone dołączyły do jego oddziału.Podeszły znaczne oddziały jazdy( pospolite ruszenie i część chorągwi konfederackich) pod dowództwem Grzymułtowskiego, Pisarskiego i Borka. Za nimi dołączały kolejne chorągwie pod wodzą Polanowskiego i Ostrzyckiego.Rotmistrz Zarudny nie mogąc doczekać odpowiedzi od Lubomirskiego wydał rozkaz pędzenia koni rokoszan, które znajdowały się w odległości ok. 7 km od obozu i miały się znaleźć za mątewskimi wzgórzami. Tumany kurzu które temu towarzyszyły błędnie utwierdziły wojska królewskie w przekonaniu o odwrocie rokoszan.Spokojnie więc kontynuowały przeprawę, a te które były już po drugiej stronie nieudolnie z powodu braku sprzętu i dowództwa( było na końcu przeprawy) próbowało założyć obóz na nowym brzegu.
Jazda Sieniawskiego i Sobieskiego przeprawiająca się jako ostatnia nie miała miejsca na rozwinięcie szyku bojowego, ściśnięta na wąskiej przeprawie i popychana przez ciągle przeprawiające się oddziały weszła w centrum i aby nie stratować własnych dragonów wysunęła się przed nieukończone szańce, uniemożliwiając tym samym użycie broni palnej, gdyż raziła by ona własne wojska.
Źle zorganizowana przeprawa, dezorganizacja na polu bitwy, brak rozeznania w terenie i przede wszystkim brak dowództwa na czele wojsk królewskim zaważył na dalszym przebiegu bitwy i jej rozstrzygnięciu.
Tymczasem uszykowane w trzech rzutach wojska jazdy zaciężnej i część pospolitego ruszenia , ustawione w szyku tatarskim, niepostrzeżenie dla wojsk koronnych, gotowe już były do ataku.i choć książę Lubomirski z ostatnią grupą pospolitego ruszenia nie dotarł jeszcze pod Mątwy, to Mateusz Borek widząc ogromne zamieszanie w ustawieniu wojsk królewskich wydał rozkaz do ataku, pociągając za sobą chorągwie konfederatów.Spontaniczna szarża rokoszan spotęgowana pochyłością wzgórza mątewskiego była piorunująca i kompletnie zaskoczyła wojska królewskie.
Zaskoczona furiackim atakiem jazda królewska rzuciła się do odwrotu tratując własnych dragonów, którzy zdążyli oddać tylko jedną salwę bez szkody dla przeciwnika.
Sytuację próbował jeszcze ratować Sobieski rzucając się do szarży na czele dwóch chorągwi jazdy, ale szybko rozbity sam musiał uciekać przez przeprawę ratując życie.Ustrzelono pod nim konia, zepchnięto z mostu i cudem wyciągnięty przez towarzyszy z bagnistej topieli na przeciwny brzeg uciekał pieszo w panice gubiąc części zbroi i uzbrojenia wściekle ostrzeliwany przez przeciwników, jako faktyczny wódz królewskiej wyprawy.Do ucieczki porwała się też jazda litewska, a na polu bitwy pozostali jedynie dragoni, na których spadł cały impet uderzenia.Szybko też zostali rozbici, gdyż ze względu na sytuację na polu bitwy strzelać mogły tylko regimenty na lewym krańcu ugrupowania i to nie mogło skutecznie powstrzymać rokoszan.W czasie panicznego odwrotu osłanianego przez przybyłą na kruszańskie wzgórza artylerię królewską, która oddała 83 z racji odległości niecelne strzały, udało się części wojska przeprawić z powrotem na bezpieczny brzeg.Jan Kazimierz próbował zorganizować odsiecz dla walczących oddziałów, ale bród był kompletnie zatarasowany przez uciekających. W takiej sytuacji król zarządził walny odwrót zostawiając walczące za rzeką oddziały samym sobie.
Rozstrzygnięcie boju nastąpiło błyskawicznie w ciągu 15 minut. Przyparte do bagnistej doliny Noteci królewskie wojska nie były w stanie się bronić i próbowały się poddać: rzucając broń i wołając o pardon.I wtedy nastąpiła rzecz niesłychana, pomijana w podręcznikach historii bezlitosna, okrutna, krwawa rzeź.Rozjuszona szlachta dając upust swojej niechęci i nienawiści do tych którzy podnieśli rękę na ich przywileje mordowała bestialsko poddających się przeciwników, pastwiąc się nawet okrutnie nad zwłokami poległych i pomordowanych, których ćwiartowano.
Rokoszanie korzystając z takich samych mundurów jak żołnierze królewscy(różnili się tylko białą chustą przewiązaną pod łokciem) przeprawiali się skrycie na brzeg królewski i bliska mordowali oficerów korony. Tak zginął będący w pobliżu króla dowódca jazdy kozackiej pułkownik Czopa, zabity strzałem z pistoletu w czoło.
Większość ciał miała po 7-10 cięć szablami, były nawet zwłoki z 30-40 ranami, pojedyncze lub podwójne cięcia należały do rzadkości.
Straty były olbrzymie.według różnych źródeł zginęło ok. 4000 żołnierzy królewskich, w tym 400 oficerów, a po stronie rokoszan około 200!.
Pod Mątwami legł KWIAT POLSKIEGO RYCERSTWA, słynna chorągiew Czarnieckiego, najlepsi żołnierze Rzeczypospolitej, zaprawieni w wojnach kozackich, szwedzkich, węgierskich i moskiewskich, które rozstrzygali na swoją korzyść, a tu ponieśli śmierć w bratobójczej bitwie i rzezi po niej na terenie obecnego Inowrocławia.Elita polskiego rycerstwa poległa i została wymordowana w bagnach Noteci.
Jesteśmy im winni hołd i pamięć, nie możemy ich zostawić jak ich król ( którego piękny, acz fałszywy wizerunek pozostawił nam Henryk Sienkiewicz- ale taki był mu potrzebny do odpowiedniego literackiego budowania ducha w narodzie).
 A faktycznie  KRÓL BEZCZYNNIE PATRZYŁ NA RZEŹ SWOICH ODDZIAŁÓW, KTÓRYM Z RACJI ZATARASOWANIA MOSTU I BRODU NIE MÓGŁ UDZIELIĆ JAKIEJKOLWIEK POMOCY POZA NIECELNYM OSTRZAŁEM.
Także późniejszy wielki hetman koronny i król Polski musiał przełknąć gorzką pigułkę i przyjąć surową lekcję dowodzenia i taktyki prowadzenia walki. Tutaj przegrał z kretesem i w dużej części ponosi winę za tę bezprecedensową klęskę.Błędy w przygotowaniu przeprawy, nie rozpoznaniu okolicy, braku organizacji i dowodzenia podczas samej przeprawy i początku bitwy można w większości przypisać właśnie jemu, a to było przyczyną doznanego pogromu.Był jednak zdolnym uczniem i potem były wielkie triumfy: pod Chocimiem, Wiedniem i Parkanami i nieśmiertelna sława wielkiego wodza, wybawcy Europy i chrześcijaństwa.Tutaj jeszcze parę zdań poświęconych naszemu wielkiemu hetmanowi i królowi mniej znanych, a bardzo ciekawych.Podczas potopu szwedzkiego przez jakiś czas walczył po stronie Karola Gustawa.Aktywnie uczestniczył w  buntowaniu chorągwi przeciw prawowitemu władcy.Został nawet uwieczniony na sztychu podczas składania na ręce generała Wittenberga wiernopoddańczej przysięgi, a według anonimowego autora" Pamiętnika towarzysza chorągwi pancernej "wspólnie ze Szwedami oblegał nawet jasnogórską świątynię, symbol polskiego oporu.Miejmy nadzieję że to nieprawda ale to że walczył po ich stronie jest faktem bezspornym choć wstydliwym.Jako jeden z ostatnich magnatów, dopiero gdy fortuna wojenna odwróciła się od Karola Gustawa powrócił pod sztandary Jana Kazimierza. Później wielokrotnie już po stronie królewskiej wielką odwagą i bohaterstwem próbował odkupić dawne winy. w walkach przeciwko Kozakom i Rosjanom w słynnej kampanii 1660 roku potwierdził walory wielkiego dowódcy i taktyka i był już zadeklarowanym stronnikiem dworu. Wtedy za jego politycznymi wyborami stała już Marysieńka, mająca na niego olbrzymi wpływ.Mówienie o zdradzie nie ma jednak większego sensu, podczas najazdu Szwedów Wielkie Księstwo Litewskie uginało się pod carską przemocą, Rzeczypospolitą nękała Moskwa i Kozacy.Ciężko było walczyć z wielkimi siłami na kilku frontach. Wydawało by się cyniczne odstępstwo części szlachty, magnatów i wojska miało zdroworozsądkowe podstawy.Poddanie się najsilniejszemu z przeciwników, na dodatek krewniakowi rodzimego króla stwarzało realną szansę poskromienia pozostałych wrogów i uniknięcia najazdów z ich strony.Dlatego Karol Gustaw  opanowywał nowe tereny naszego kraju niemal bez walki. Do Szwedzkiego obozu przechodzili więc między innymi Jan Sobieski czy wielki hetman litewski Janusz Radziwiłł. Ten ostatni pomijany w godnościach przez króla liczył na wykrojenie udzielnego księstwa pod szwedzkim protektoratem.
Sam król przegrany i opuszczony przez niemal wszystkich uciekł i ukrył się na Śląsku.
Dopiero wielki wódz Stefan Czarniecki ze swoją wojną podjazdową i bezmyślne zaatakowanie przez Szwedów Sanktuarium na Jasnej Górze zjednoczyło Polaków w obronie naszej odwiecznej świętości i doprowadziło do zdecydowanego zwrotu w wojnie.Wielu znakomitych żołnierzy Czarnieckiego pogrzebały bagna naszej Noteci, jemu samemu historia oszczędziła tego tragicznego przeżycia,zmarł kilkanaście miesięcy wcześniej.
Sobieski niemal wprost ze swego wesela z Marysieńką( Maria Kazimiera de la Grange d'Arqien- dworka królowej Francji Marii Ludwiki Gonzagi) wyruszył w bitewne pole przeciw przywódcy rokoszu, swojemu dawnemu przyjacielowi i dowódcy, Jerzemu Lubomirskiemu. Targały nim wielkie sprzeczności i wątpliwości, to pod jego bokiem nabierał wojennego doświadczenia, od niego uczył się dowodzenia i taktyki. Wielokrotnie walczyli obok siebie, wspólnie gromiąc wrogów Rzeczypospolitej i odnosząc wielkie wojenne sukcesy.Teraz mieli stanąć przeciwko sobie. Sobieski uchylił się od uczestnictwa w sądzie sejmowym, który skazał Lubomirskiego na konfiskatę dóbr, infamię i utratę godności, ale zgodził się przejąć po nim wielkie marszałkostwo.W bitwie przegrał z niedawnym dowódcą sromotnie. Przeżył wielki wstyd i upokorzenie gdy zmykał z pobojowiska gubiąc broń i części zbroi jak prosty wojak. Jak na wielkiego hetmana widok to był żałosny. Na domiar złego dwór obarczył go odpowiedzialnością za klęskę i zamierzał pozbawić urzędów na rzecz Lubomirskiego, którego zamierzano powrócić do łask. Przed kompromitacją i utratą godności uratowała Sobieskiego podwójna śmierć ; królowej i zaraz po niej sprawcy rokoszu księcia Lubomirskiego.
Potem miały nadejść dla Jana dni wielkiej chwały.
Bitwa lub jak kto woli rzeź pod Mątwami to bez żadnej przesady nasza tragedia narodowa.
To jedna z najczarniejszych,najbardziej krwawych i najtragiczniejszych kart w dziejach Polski i regionu.
Po bitwie nie ma dziś śladu, na pobojowisku znajdują się dziś Zakłady Chemiczne tzw. Mątwy II
Na polu w Kruszy Zamkowej podczas budowy kolei wąskotorowej do inowrocławskiej cukrowni odkryto po latach w zbiorowej mogile wiele zmasakrowanych szczątków ludzkich kości. Nie ma dzisiaj żadnej nawet najmniejszej pamiątki, żadnego śladu tego przerażającego wydarzenia i czas najwyższy aby to naprawić. Ku przestrodze, do czego mogą doprowadzić wewnętrzne kłótnie,spory, waśnie i po to aby upamiętnić bezsensowną śmierć wielu najlepszych synów Rzeczypospolitej. Czas najwyższy nadrobić zaległości Ojczyzny wobec tej śmietanki swojego rycerstwa, oddać im hołd i cześć.

Nie ma żadnego znaku

Nic potoków przelanej krwi nie przypomina

Wielką ofiarę 

w naszych sercach spowiła mroźna zima

Czy zasłużyli na to

wielcy Rzeczypospolitej rycerze?

Za  tak okrutne podziękowanie od Ojczyzny

nawet zagon kwiatów nad Notecią się nie zbierze?

Nie stanie tu żaden kamień pamięci?

Szkoda, oni ponieśli męczeńską śmierć

Jak wszyscy święci razem wzięci.

Napisałem też sporo wierszy poświęconych tej straszliwej bitwie, postaram się je zebrać w dzisiejszym poście i dodać dwa jeszcze gorące, napisane dzisiejszego wieczora. 

 

Jan Kazimierz, Sobieskiego jazda pancerna, wielkie siły

Ruszyli rozbić rokosz królewskiemu sercu nie miły

Idą spokojnie do przodu, pewni swego

Przed nimi Noteć i bród głęboki do tego

Beztroska przeprawa szyki złamała

Ciężka jazda w nieładzie, dowódcy nie miała

Za wzgórzem konfederaci czekają przyczajeni

Zatrzymani pancerni własne oddziały wdeptują do ziemi

Pod końskie kopyta gęsto padały ciała

Zawzięte szable nie znały pardonu

Odcięta armia pomocy nie miała

Ostrza jak tasaki w rzeźni nie przepuściły nikomu

Cięcia raz za razem, zwłoki ćwiartowane

Nie będzie nikt szlacheckich swobód odbierał. Amen.

Braterska krew strugami spływała

Nurty Noteci czerwienią zmąciła 

W kujawską ziemię wsiąkać już nie chciała

Gromadzona nienawiść złe siły wyzwoliła

Najlepszych żołnierzy Czarnieckiego pełnych zasług i chwały

Bohaterskie piersi zamiast do orderów

na żer dla wron i kruków wystawione zostały

Najkrwawsza w historii Polski bitwa

W dodatku w bratobójczym wydaniu

Rozrąbane ciała pokotem leżały

jak zające po wielkim polowaniu

Wielki wódz i późniejszy bohater katolickiej Europy

Zmykał z pola bitwy jak wystraszony szarak

wysoko podnosząc stopy

Lubomirski zwycięstwa nie wziął między cnoty

Wcześniej Ojczyźnie wielkie wiktorie  przynosił

Własną krwią brocząc obficie

Teraz bratnią krew najlepszych żołnierzy Rzeczypospolitej wytoczył

Odbierając im życie

Przerażony jatką wkrótce ukorzył się przed królem przygnębiony

Do dziś pewnie prosi o modlitwę, przebaczenie i dzwony

Za Jana Kazimierza też modlić się wypada

Otoczony swym wojskiem

stał bezradnie patrząc jak jego armia pada

Czy musiało się to wydarzyć na noteckim brodzie?

Zanim znowu podniesiesz rękę na brata zastanów się narodzie

Postawmy poległym kapliczkę w polu nad Notecią

Wokół park czerwony symbolizujący krew przelaną

Niech krwiożercze kruki już nigdy się nie zlecą

A Polacy żyją w zgodzie, szanują wolność i Ojczyznę kochaną.

***

Jerzemu Lubomirskiemu

Czy to było potrzebne książę?

Byłeś wspaniałym wodzem

Ojczyźnie służyłeś mądrze

Janie Kazimierzu

Ty powinieneś inaczej się zachować

Docenić swego hetmana

Lepiej traktować

Książę gromiłeś przeważające siły Moskali

Ale to są Polacy, nasi żołnierze wspaniali

Na ich czele trzeba było na wroga ruszać

A nie w braterską bitwę się wdać

Ilu towarzyszy w rzezi gardłem zapłaciło

 Byłeś zwycięzcą, ale nie czułeś cienia jakim cię to okryło

Podkomendnego i przyjaciela omal nie wyciąłeś

Może i szacunek zyskałeś ale spokoju duszy nie wziąłeś

Mogłeś rozmawiać, negocjować

W końcu doszło przecież do zgody

Ale czy trzeba było

Tyle krwią zmąconej wody

Tych tysięcy ciał, które bród spłyciło

Zwycięstwo, ale przebóg hetmanie, nie było miło.

Tam gdzie było pobojowisko znajdują się teraz zakłady sodowe.

Po drugiej stronie rzeki jest sporo miejsca, można bu tam urządzić mały park " na dziko" z symbolicznym kamieniem i małą kapliczką, gdzie każdy mógłby pomedytować, pomodlić się i poprosić Boga o spokój dusz poległych, pomordowanych i ich oprawców. Zasadzone Krzewy i kwiaty
powinny zakwitać na czerwono, co byłoby osobliwością tego parku i jednocześnie przypominało by tą wielką bezsensowną rzeź i morze krwi przelanej przez najlepszych żołnierzy Rzeczypospolitej w bratobójczej walce.

Mała kapliczka na polu czerwonym

Wielki kamień z przypomnieniem bitwy

Takie małe zadośćuczynienie

By bratobójczy sen już nigdy się nie ziścił 

Hołd złożony najlepszym poległym żołnierzom

Wielokrotnie bronili swojej Ojczyzny

Teraz posiekani w Mątewskiej ziemi leżą

Oni i ich oprawcy potrzebują modlitwy.

***

Rok 1666- Ku przestrodze

13 lipca diabelski rok 1666

Mgła na noteckim brodzie

Ranek spokojny, bród pusty

Przeprawa bez rozeznania, na hurra

Zasadzka bez zlitowania, rzeź trwa

Wody Noteci gęstą krwią zmątwione

Kwiat polskiego rycerstwa

Bratnie ręce splamione

Nigdy więcej panowie szlachta

Nigdy więcej, szanujmy się i basta.

***

Chcemy zbudować przystań

Spływy na pamiątkę bitwy organizować

Przypomnieć wszystkim historię

Pamięć o rzezi zachować

Przestrzec przed bratniej krwi przelewaniem

I zawsze służyć Ojczyźnie z oddaniem

Postawić kamień nad brzegiem Noteci

Z 1666 rokiem wyrytym głęboko

Niech pamiętają nasze dzieci

Sieją zgodę i nie noszą głów zbyt wysoko.

***

Te ciała zmasakrowane

Pogrzebane w polu

Wchłonięte przez otmęty bagienne

Poćwiartowane życia, dla Ojczyzny cenne

Dusze nawet modlitwą nie pożegnane

Zasługują na kapliczkę i wędrowca Amen.

***

Noteci wstęga ciągnie się leniwie

Turystyczną jednak też może być atrakcją

Park " Ku przestrodze" nad nią pokazać

I przystań wioślarską zbudować

Choć może rzeka malowniczo nie meandruje

To spokojny spływ też serce raduje

Bitwę pod Mątwami należy tu pokazać

Ideę wojny domowej raz na zawsze zmazać

Mały park na dziko zaprojektować

Promenadę wzdłuż brzegu poprowadzić

Działać szybko, się nie wadzić

Wśród zieleni i kwiatów  wytchnienie zaproponować

Czerwienią wzruszyć każde polskie sumienie

I w małej kapliczce prosić o wybaczenie.

***

Takie miasto kwieciste, zielone

A wizją wojny domowej splamione

Dlatego park " Ku przestrodze" zbudować trzeba

Kamień Sobieskiego z rękami wzniesionymi do nieba

Ociekająca krwią szabla Lubomirskiego

Która obmyta w wodzie być musi

Niech już nigdy na Kujawy to nie wróci
Szukajmy zgody, kompromisów, porozumienia

Nie sięgajmy po broń niszcząc marzenia

Braterską krwią niech nie nasiąka ta ziemia

W oazę spokoju i radości niech się raczej zmienia.

***

Na dużym kamieniu sylwetka hetmana między końmi wleczona

Obok Noteć płynie spokojnie rozleniwiona

Krwawych bitewnych scen była niegdyś świadkiem

Mątwa nie nazywała się wcale przypadkiem

Na czerwono- błękitnym tle scena uwieczniona

Przypomniała by o bitwie i dziękowała, że Jan nie skonał.

***

     Jan III Sobieski

Wielkie Ci Boże dziękczynienie od całego

świata za Jana ocalenie

Za to, że z konia powalonego

Kompani za ręce uchwycili i wywlekli nieusieczonego

Gdyby wtedy przy noteckim brodzie

głowę położył

Do odsieczy wiedeńskiej przecież

by nie dożył

Kto by turecką ordę zatrzymał

Kto chrześcijan by bronił

i krzywym szablom się nie imał

Kto husarię by poprowadził

Kto z nieprzyjacioły by się wadził

Kto granic Rzeczypospolitej by pilnował

Kto by tu dowodził i panował

Kto by Wilanów zbudował i Marysieńkę kochał

Gdyby lud już wtedy po nim szlochał

Kto by historię świata tworzył

Gdyby on na mątewskich polach życia swego dożył

Jakby wyglądała Polska, Europa cała

Gdyby nad Janem ręka Boska nie czuwała.

***

Jak wielka rąbanka na rzeźnickim stole

Zasłana ciałami była nadnotecka ziemia

Potoki, strumyki krwi spływały

Czerwona była rzeka

Poćwiartowane ciała gęsto zaścielały pola

Wspaniałych żołnierzy płaczem żegnała kujawska rola

Nurt Noteci jeszcze długo niósł krew  obrońców Ojczyzny

W sumieniach zwycięzców zostały głębokie blizny.

***

Jak Czarniecki do Poznania po szwedzkim zaborze

dla Ojczyzny ratowania rzucił się przez morze

Śpiewamy w Hymnie oddając cześć żołnierzom wielkiego hetmana

Wielu z nich poległo przy brodzie nad Notecią

Uświęcając te pola krwią przelaną przez braci

Płynącą potokami, sączącą się strumykami

Wsiąkającą godzinami w kujawską ziemię

Reszta tej szlachetnej krwi popłynęła z nurtem rzeki

Rzeki której wody długo były czerwone

Czerwone jak maki pod Monte Cassino

Może tak uczcić te pola gdzie kwiat narodu zginął

Czerwonymi kwiatami jak ich krew przelana

Kopcem czerwonych kamieni symbolizującym poćwiartowane ciała

Małą kapliczką, przy której modlitwy do Boga popłyną

By duch zgody i porozumienia w narodzie nie zaginął.

***

Morze czerwonych kwiatów zaleje brzeg Noteci
Spłynie ku rzece jak krew żołnierzy
Poćwiartowanych Czarnieckiego dzieci
Wykrzyczy czerwienią swoje cierpienie
Dajmy im taki park
Jako nasze dziękczynienie. 

***

Krew żołnierzy w czerwone kwiaty zaklęta
Ziemia nad Notecią jest nieomal święta
Uświęcona bohaterską ofiarą Czarnieckiego rycerzy
Tysiące poćwiartowanych
Nad brzegiem tej rzeki leży. 

 ***

Nie pomogła nawet husaria
Pokotem padały ciała
Stosy ich leżały
Jak na wielkim polowaniu
Potem prawdziwa rzeź się stała
Zaczerwieniły się pola
Strumienie krwi do rzeki spływały
Król i wielki hetman byli bezradni
Obrońcy Ojczyzny, wyborni żołnierze
Z rąk braci tu zginęli
Nie zapomnimy o tym?
Ja w to wierzę. 

***

 Czerwony park ku pamięci potomnych

Nad brzegiem Mątwy się rozleje

Jak krew Czarnieckiego żołnierzy niezłomnych

Rozsiekanych szablami kujawską ziemię zaleje

Przypomni pokoleniom rzeź niechlubną

By brat dla brata nigdy nie był zgubą.

***

Na bagnistym polu nad Notecią

Ścieliły się ciała pokotem

Krew strumieniami się lała

Nie możemy zapomnieć o tym

Nienawiść, urażona duma, utrata przywilejów rąbała

Poćwiartowani żołnierze padali gęsto

Żadna pamięć w tym miejscu nie przetrwała

Takie historie nie zdarzają się często

Musimy upamiętnić tę tragedię na wieki

By już nigdy brat na brata nie podnosił ręki.